اختلال وحشت زدگی چیست و چگونه درمان می‌شود؟

اختلال وحشتزدگی (حمله پانیک) چیست؟

اگر شما هم تا به حال دچار حمله وحشت زدگی شده‌اید و به طور مداوم نگران هستید که مبادا حمله وحشتزدگی مجددی رخ بدهد و به خاطر این ترس تمام ابعاد زندگی‌تان مختل شده به شما پیشنهاد میکنم حتما به خواندن این مقاله ادامه دهید.

مینا زنی 33 ساله و کارمند بود که اولین حمله وحشتزدگی خود را 6 ماه پس از بهبود پدراش از یک حمله وخیم قلبی تجربه کرد. حمله قلبی پدر مینا کل خانواده را شوکه کرده بود، زیرا پدر هیچ عامل خطرساز قلبی نداشت و در وضعیت سلامتی خوبی به سر میبرد حتی مرتب ورزش می‌کرد!

مینا برای کمک به پدراش و اینکه بتواند دوباره سر کار برگردد از کار خود و مراقبت از دو فرزنداش مایه می‌گذاشت. اولین باری که مینا دچار حمله وحشتزدگی شد را به عنوان بدترین روز زندگی‌اش می‌نامد.

مینا آن روز سر کار بود و روز پر استرسی داشت، باید کارهای عقب افتاده‌ی زیادی را انجام می‌داد و مسایل زیادی باعث میشد که کارهایش عقب بیافتد. ناگهان مینا درد شدیدی را در قفسه سینه‌اش احساس کرد، ضربان قلب‌اش شدید شد، احساس گرما و گرُ گرفتگی پیدا کرد و انگار هوای کافی به ریه‌هایش نمی‌رسد و دست‌هایش میلرزید.

او تلاش کرد از سر جایش بلند شود اما ضعف شدیدی در تمام بدن‌اش احساس می کرد. زانوهای او سست شده بود و مجبور بود برای ایستادن به میز تکیه کند. احساس سرگیجه می‌کرد و کمی سردرگمی داشت.

تمام چیزی که به ذهنش می‌رسید حمله قلبی پدرش بود. آیا او هم دچار همان حمله شده بود؟ آیا این حالت به معنای حمله قلبی بود؟ هر چند علائم مزبور فقط چند دقیقه طول کشیدند اما به نظر میرسید زمان به کندی می‌گذرد. پس از حمله، نگرانی و دلواپسی مینا بیش از آن بود که بتواند کار کند. در نتیجه مرخصی گرفت و خود را به نزدیک‌ترین اورژانس رساند.

پس از آنکه معاینات پزشکی چیزی نشان ندادند، پزشک اورژانس نتیجه گرفت که مینا یک حمله وحشتزدگی را تجربه کرده است.

از این ماجرا سه سال می گذرد. از آن زمان به بعد زندگی مینا به طور کلی زیر و رو شده‌ است. در حال حاضر او تقریبا همیشه اضطراب دارد. همیشه نگران است که مبادا یک حمله وحشتزدگی دیگر برایش اتفاق بیافتد. مینا که زنی پر انرژی و کارمندی با کفایت بود و از لحاظ اجتماعی فعال بود به دلیل ترس از وقوع حمله وحشتزدگی زندگیش محدود به محل کار و منزل شده‌ است.

از سفر به بیرون از شهر امتناع می‌کند. به مکان‌های عمومی و شلوغ نمی‌رود، نمی‌تواند از اتوبوس و مترو استفاده کند نمی‌تواند به تنهایی رانندگی کند نمی‌تواند از آسانسور استفاده کند نمی‌تواند از روی پل‌ها عبور کند و از اینکه شب‌ها تنها بماند می‌ترسد.او تمام فکر و ذکراش نگرانی درباره‌ حالت‌های جسمانی‌اش شده‌ است و می‌ترسد دیوانه شود. تاکنون داروهای مختلفی را امتحان کرده اما تنها دارویی که ظاهرا موثر بوده لورازپام است اما آن هم فقط برای 2 ساعت او را آرام می‌کند.

و در هنگام شب مدام حالت دلشوره عجیبی دارد و از زمانی که خواب شبانه خوبی داشته مدت‌ها می‌گذرد. حمید همسر مینا از اینکه می‌دید مینا به جز برای سر کار رفتن از خانه خارج نمی‌شود کاسه صبراش لبریز شده و جر و بحث‌های آنها فقط باعث شده بود افسردگی نیز به مشکلات او افزوده شود و از اینکه نمی‌توانست اضطراب خود را شکست دهد دلسرد شود.

سرانجام چند هفته پیش، پس از یک جر و بحث شدید با همسراش این سوال از ذهن مینا گذشته بود که آیا اگر به زندگی‌اش خاتمه دهد خانواده‌اش زندگی بهتری نخواهند داشت؟ همین باعث شد که تصمیم بگیرد برای حل مشکل به روانشناس مراجعه کند.

مینا حاضر بود هر چیزی را امتحان کند. در طول سه سال گذشته احساس می کرد ترس از وقوع حملات وحشتزدگی او را به گروگان گرفته‌ است و تنها خواسته‌ او این بود که از این ترس آزاد شود.

حملات وحشتزدگی یا سونامی اضطراب چیست؟

اگر یک حمله وحشتزدگی را تجربه کرده باشید احتمالا هیچ گاه آن را فراموش نمی‌کنید. شاید وقتی به طور غیرمنتظره، موجی از اضطراب شدید شما را فرا‌ گرفت فقط کمی عصبی یا کاملا آرام بودید. داشتن حمله وحشتزدگی خود به خودی شبیه آن است که سونامی اضطراب شما را در خود غرق کند.

حمله وحشتزدگی طبق تعریف عبارت است از: دوره مشخصی از ترس یا ناراحتی شدید که ناگهانی بروز می‌کند، ظرف مدت کوتاهی (حداکثر 10 دقیقه) به اوج می‌رسد و با شماری از حس‌های جسمانی و افکار ترسناک همراه است.

معمولا حملات وحشتزدگی بین 5 تا 20 دقیقه طول می کشد. و شامل دست کم 4 مورد از علایم زیر است:

تعرق
تپش قلب یا افزایش ضربان قلب
تنگی نفس
لرزش
درد یا ناراحتی در ناحیه قفسه سینه
احساس خفگی
احساس سرگیجه، بی‌تعادلی، گیجی و منگی یا از حال رفتن
حالت تهوع یا ناراحتی در شکم
مسخ واقعیت (احساس غیر واقعی بودن اطراف)
مسخ شخصیت (احساس جدایی از خود)
ترس از دست دادن کنترل/ دیوانه شدن/ یا مردن
احساس کرختی یا مور مور شدن
گر گرفتگی یا احساس سرما

چهار ویژگی مهم اختلال حمله وحشتزدگی

اجتناب از برخی موقعیت‌ها، به خصوص آنهایی که آغازگر حمله وحشتزدگی هستند:

گرچه برای تشخیص اختلال وحشتزدگی باید حداقل دو حمله وحشتزدگی به صورت غیرمنتطره و ناگهانی بروز کرده‌ باشد، اما اکثر افراد دچار حملات وحشتزدگی کاملا آگاه‌اند که وحشتزدگی معمولا بر اثر موقعیت‌های به خصوصی نظیر حضور در مکان‌های عمومی، موقعیت‌های اجتماعی، تنها ماندن، انجام کاری در حضور مخاطبین و نظایر آن بروز می‌کند.

در واقع فرد مبتلا به حملات وحشتزدگی به سرعت می‌آموزد کدام موقعیت‌ها ممکن است آغازگر حمله وحشتزدگی باشند و در نتیجه از این گونه موقعیت‌ها اجتناب می‌کند.

وحشتزدگی سبب اشتغال خاطر با علایم جسمانی می‌شود:

(گوش به زنگی) وقتی چندین حمله وحشتزدگی را تجربه کرده باشید به طور مداوم با حالت جسمانی خود اشتغال خاطر پیدا می‌کنید، و دائما نگران بروز یک حمله دیگر هستید، مرتب کارکرد بدنتان را از نظر حس‌های جسمانی به صورت ناخواسته کنترل می‌کنید.

به عبارت دیگر نوعی حالت گوش به زنگی جسمانی پیدا می‌کنید. تا زمانی که یک علامت جسمانی مانند سفتی قفسه سینه، تنگی نفس، سرگیجه یا حالت تهوع قابل انتظار یا قابل توضیح باشد (مثلا من همین الان از پله‌ها بالا آمدم، بنابراین طبیعی است که تنگی نفس پیدا کنم) احساس بهتری دارید، هر چند احتمال بعید سناریوی بدترین اتفاق ممکن است هم چنان در پس ذهنتان موجود باشد.

اگر این حس جسمانی غیر منتظره یا غیرقابل توضیح باشد (مثلا پشت میز نشسته‌ام؛ نباید احساس تنگی نفس کنم) وحشت بلافاصله بروز می‌کند زیرا تفکر فاجعه پندار تسلط می یابد و شما با خود فکر می‌کنید:

این طبیعی نیست، چرا چنین احساسی دارم؟ یا حتما دچار مشکلی شده‌ام (مثلا حمله قلبی).

فاجعه پنداری هسته مرکزی وحشتزدگی است:

سو تعبیر فاجعه پندارانه حس‌های جسمانی غیر قابل توضیح، محور اصلی جملات وحشتزدگی است.

در واقع این عنصر رویدادی محوری در ایجاد وحشتزدگی محسوب می‌شود. گوش به زنگی می‌تواند یک فکر خودآیند فوری از سناریوی بدترین حالت ایجاد کند: (اگر حمله‌ی قلبی داشته باشم چه؟ اگر کنترلم را از دست بدهم و این منجر به حمله وحشتزدگی شود چه؟ اگر دیوانه شوم چه؟ اگر بمیرم چه؟)

در وحشتزدگی تفکر فاجعه پندار شامل مبالغه در مورد احتمال و شدت این بدترین پیامد ممکن است، مانند برآورد بیش از حد احتمال اینکه تپش قلب بازتاب یک مشکل زمینه‌ای قلب است. وقتی از مینا در مورد سفتی قفسه سینه سئوال می‌شد او کاملا در مورد درصد ارتباط آن با مشکلات قلبی مبالغه می‌کرد.برخی حس‌های جسمانی خاص معمولا به سو تعبیرهای به خصوص منجر می‌شوند. آیا شما هم در هنگام اضطراب در مورد حس‌های جسمانی‌تان اینگونه فکر می‌کنید؟

افراد برای جلوگیری از بروز حملات بعدی به راهبردهای پیشگیری متوسل می‌شوند:

سرانجام حملات وحشتزدگی آنقدر برای فرد وحشتناک هستند که افراد معمولا به راهبردهای خاصی برای جلوگیری از بروز حملات بعدی متوسل می‌شوند. آنها تقلا می‌کنند که به حس امنیت و آرامش دست یابند زیرا معتقدند این کار بهترین دفاع در مقابل وحشتزدگی است.

در نتیجه گریز، اجتناب و رفتارهای ایمنی جویی یا کنترل اضطراب بر زندگیشان غلبه می‌کند. این رویه شامل هر کاری است که به شما کمک می‌کند آرام شوید و حس جسمانی ترسناکتان را کاهش دهید (مانند مصرف دارو یا به همراه داشتن دارو در هر جایی که می‌روید، اجتناب از رفتن به مکان‌های عمومی و شلوغ و در صورت رفتن حتما باید یک نفر شما را همراهی کند، اجتناب از رفتن به مکان‌های سربسته مثل آسانسور و …)از موقعیت هایی که تصور می‌کنید اضطراب‌زا هستند اجتناب می‌کنید و اغلب یاد می‌گیرید به محض ورود نخستین نشانه‌های اضطراب بگریزید. مینا نه تنها از مکان‌هایی که اضطرابش را بیشتر می‌کرد اجتناب می‌کرد بلکه همواره قرص لورازپام را در دسترس خود نگه می‌داشت و فقط در صورتی به مکان‌های عمومی می‌رفت که همسرش با او می‌آمد.

برای رزرو وقت روانشناسی بالینی با ما تماس بگیرید:

88652505 | 88652502 | 021

ترس از ترس

عبارت است از ترس از تجربه علایم جسمی اضطراب مانند (تپش قلب، تهوع، درد قفسه سینه، تنگی نفس و …) به دلیل آنکه فرد معتقد است این علائم پیامدهای منفی شدیدی دارند (منجر به یک حمله وحشتزدگی تمام عیار، از دست دادن کنترل، شرمساری مفرط، بیماری طبی وخیم و …. می‌شوند).

افزایش حساسیت به اضطراب نقش مهمی در حملات وحشتزدگی مداوم ایفا می‌کنند. فردی که به اضطراب حساسیت بالایی دارد وقتی به طور خفیف احساس کند هوای کافی به ریه هایش نمی‌رسد بلافاصله منفی ترین تفسیر را از این احساس می‌کند: اگر این احساس شدید تر شده و من خفه شوم چه؟

اما فردی که حساسیت کمی به اضطراب دارد همان تنگی نفس را تجربه می‌کند اما پذیرش بیشتری نسبت به آن نشان می‌دهد و فرض را بر این می‌گذارد که من قبلا هم این احساس را داشته‌ام و چیزی نیست، فقط دو تا نفس عمیق بکش و برگرد سر کارت. حساسیت بالا به اضطراب از راه‌های زیر حملات وحشتزدگی را تقویت می‌کند:

افزایش احتمال اینکه فرد به طور خودکار تفسیر فاجعه باری از یک حس بدنی غیر قابل توجیه به عمل آورد
کاهش پذیرش اضطراب در فرد و تقویت عزم وی برای کنترل احساسات اضطرابی
تشویق اجتناب از آغازگرهای مرتبط با اضطراب و رفتارهای ایمنی جویی

چه هنگام باید به روانشناس مراجعه کنیم؟

بسیاری از افرادی که دچار حمله پانیک می‌شوند در ابتدا با این ترس که دچار حمله قلبی شده‌اند به اوراژانس مراجعه می‌کنند.

ارزیابی‌های پزشکی شامل بررسی استفاده مواد (مانند ترک الکل) ، ارزیابی‌های قلبی عروقی (مانند بررسی ضربان نامنظم قلب)، بررسی بیماری‌های غدد درون ریز( مانند پرکاری تیروئید) و بررسی مشکلات تنفسی (مانند نفس نفس زدن زیاد که به دلیل افزایش دی اکسید کربن زیاد در خون باعث حالت تهوع و سرگیجه می‌شود) است که می‌توانند علایمی مانند علایم حمله وحشتزدگی ایجاد کنند.

در صورتی که پزشک تشخیص داد که علایم مربوط به بیماری جسمانی نیست، بهتر است به یک روانشناس مراجعه کنید. اگر شما هم دست کم 2 حمله وحشتزدگی غیر منتظره همراه علایم فوق را داشته‌اید احتمالا واجد شرایط تشخیص اختلال وحشتزدگی می ‌باشید.

اما این حملات ممکن است در انواعی از سایر اختلالات اضطرابی نیز بروز کند، بنابراین، ابتلا به حمله وحشتزدگی یا انگیزه برای پرداختن به آن مستلزم دریافت تشخیص اختصاصی اختلال وحشتزدگی نیست.

ایمنی جویی، گریز و اجتناب نقش مهمی در تداوم اضطراب و وحشتزدگی دارند به همین دلیل است که حذف اجتناب و ایمنی جویی در درمان شناختی رفتاری وحشتزدگی اینقدر اهمیت دارد.روانشناس به شما کمک می‌کند تا با تغییر شیوه های تفکر خود، آموزش شیوه‌های کنترل تنفس، تمرین‌های آرام سازی، تمرین‌های تجسم و مواجهه، با ترس خود رو به رو شوید و حمله وحشتزدگی و الگوهای اجتنابی خود را شکست دهید.

روان درمانی

تکنیک حساسیت زدایی منظم یک روش محبوب درمان شناختی رفتاری است که به افراد کمک می‌کند بر ترس و اضطراب خود که اغلب با حملات وحشتزدگی همراه است غلبه کنند.

از طریق این تکنیک، درمانگر درحالی که به مراجع می‌آموزد چگونه کنترل اضطراب خود را به دست بگیرد، او را به تدریج با محرک‌های برانگیزاننده‌ی اضطراب آشنا می‌کند. در نهایت فرد با شرایط ترسناک‌تر آشنا می‌شود و یاد می‌گیرد که چگونه در شرایط مختلف یک حمله‌ی وحشتزدگی را مدیریت کند.

درمان های دارویی

در صورت نیاز اگر روانشناس تشخیص دهد شما را به روانپزشک ارجاع می‌دهد تا در کنار روان درمانی و کسب مهارت‌ها برای مدتی از درمان‌های دارویی نیز استفاده کنید، درمان‌های داروییموثر برای درمان اختلال پانیک عبارت‌اند از:

بنزودیازپین‌ها مانند آلپروزولام (زاناکس) داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای مانند ایمی پیرامین (توفرانیل) بازجذب کننده‌های انتخابی سوتونین فلوکستین (پروزاک)، پاروکستین (پاکسیل) که البته باید توجه داشت که درمان دارویی باید حتما تحت نظر و تجویز روانپزشک مصرف شوند.

کلینیک روانشناسی چمان

ما در کیلینک مشاوره و روانشناسی چمان با ارائه‌ی خدمات درمانی توسط روان‌شناسان، روان‌درمان‌گران، و روان‌پزشکان متخصص در زمینه‌ی اختلالاتی چون اختلال وحشت زدگی می‌توانیم در این راه به شما کمک کرده و همراهتان باشیم.

ما از ساعت 8 تا 21 در کلینیک هستیم. برای رزرو وقت مشاوره و روانشناسی تماس بگیرید:

88652505 - 88652502 - 021