هیجان برای ما مفهوم غریبی نیست. بارها پیش آمده که در موقعیت‌های مختلف احساس هیجان کنیم و یا بگوییم که هیجان‌زده شده‌ایم اما به راستی هیجان به چه معناست؟ در این مقاله تمرکز اصلی ما بر روی معرفی رویکرد درمان هیجان مدار یا همان EFT خواهد بود. می‌خواهیم بدانیم چطور می‌توان از هیجان انسان‌ها برای درمان اختلال در روابط فردی و بین‌فردی آن‌ها بهره برد.
اساسی‌ترین احساساتی که آدمی تجربه می‌کند هم شامل انگیزه‌هایی مانند گرسنگی و میل جنسی است و هم شامل هیجان‌هایی مانند شادی و خشم.
هیجان که با واژه Emotion شناخته می‌شود، وضعیت پیچیده‌ای است در پاسخ به تجربه‌هایی که دارای بار احساسی هستند.
تجربه شخصی احساسات، واکنش جسمانی، هجوم مجموعه افکار و باورها، جلوه‌های چهره‌ای، واکنش کلی متناسب با منفی یا مثبت بودن هیجان و تمایل برای اقداماتی همسو با هیجان ایجاد شده از جمله مولفه‌های اصلی یک تجربه هیجانی هستند.
بنابراین زمانی که می‌گویید “هیجان زده شدم” یا “هیجان زیادی داشتم” و یا در شرایطی که اقرار می‌کنید که “هیجان زده عمل کردم” این مولفه‌ها را به طور همزمان تجربه کرده‌اید.
حال که به طور نسبی با مفهوم هیجان و تفاوت آن با احساس آشنا شدیم. اکنون می‌خواهیم بدانیم رویکرد درمان هیجان مدار چیست؟ چگونه می‌توان از هیجان ایجاد شده همراه با شش مولفه مذکور برای حل اختلالات روان‌رنجوری مانند افسردگی و اضطراب و یا درمان روابط بین فردی مانند زوج درمانی بهره برد؟
رویکرد درمانی هیجان مدار (EFT)
درمان متمرکز عاطفی که به آن درمان هیجان مدار نیز می‌گویند و با عنوان اختصاری EFT
(Emotionally Focused Therapy) شناخته می‌شود، یک رویکرد درمان انسان‌گرایانه است که در مسیر پیشرفت روش‌های نوین روان‌درمانی در دهه 1980 متولد شد.
این رویکرد با بهره‌گیری از مفاهیم نظریه دلبستگی بزرگسال به عنوان یک روش متمرکز بر رشد عمیق شخصیت و تاثیر آن در شکل‌گیری روابط صمیمانه بسط و توسعه یافته است.
حتما بخوانید : 
مدل درمان EFT احساسات و هیجان را به عنوان عوامل کلیدی سازنده تجربیات فردی و تعاملات بین فردی در نظر می‌گیرد. در رویکرد متمرکز عاطفی، درمانگر و مراجع به الگوهای رفتاری و تجربیات هیجانی موجود در رابطه فرد با خودش و دیگران نگاه می‌کنند و برای ایجاد پیوند صمیمانه‌تر و تقویت دلبستگی ایمن تلاش می‌نمایند.
زوج‌ها و خانواده‌هایی که در ارتباط با یکدیگر دچار تعارضات به ظاهر حل نشدنی هستند می‌توانند از رویکرد درمان EFT بهره برده و از این طریق برای بهبود روابط خود توانمند شوند. اکثر کسانی که با هدف دریافت کمک به یک درمانگر این رویکرد مراجعه می‌کنند از تجربه هیجان خشم، ترس و اندوه یا از دست دادن اعتماد به نفس و احساس خیانت رنج می‌برند.
زوج درمانی با رویکرد هیجان مدار (EFCT)
درمان EFT یک رویکرد مداخله ساختاری کوتاه مدت (8-20 جلسه‌ای) است که بر مبنای تئوری دلبستگی پیدایش یافت. بنابراین شاید بتوان EFT را موثرترین و زود پاسخ‌ده‌ترین رویکرد برای حل مشکلات و تعارضات ارتباطی میان انسان‌ها دانست.
بررسی نتایج حاکی از آن است که استفاده از تکنیک‌های زوج درمانی EFT نتایج پایدار و مثبتی در حل اختلافات زوجین به دنبال داشته و با موفقیت همراه بوده است.
به ویژه برای حل تعارضات در روابطی که یکی از زوجین یا هر دو طرف با مشکلاتی مانند اضطراب، افسردگی، ضربه ناشی از خیانت، عدم توانایی بخشش و یا درگیری با یک بیماری شدید دست و پنجه نرم می‌کنند به کارگیری رویکرد EFT به طور چشمگیری کمک‌کننده خواهد بود.
حتما بخوانید : اهداف اصلی یک درمانگر در زوج درمانی EFT عبارتند از:
- مدیریت و سازماندهی خود در شرایط تحریک‌پذیر
- بازبینی و بهبود موثر پایه‌ای عاطفی و هیجانی در شرایط چالش برانگیز
- تلاش برای ایجاد تغییر مثبت در طرحواره هیجانی فرد و الگوی هیجانی روابط
- تلاش برای ایجاد و ترمیم روابط میان زوجین بر اساس دلبستگی امن
درمان فردی با رویکرد هیجان مدار (EFIT)
درمان اختلالات و روان‌رنجوری‌های فردی از دیگر حوزه‌هایی است که در آن از مدل درمان EFT بهره می‌گیرند.
در این مدل برای حل تعارضات فردی تمرکز اصلی بر چگونگی الگوی دلبستگی فرد از دوران کودکی تا بزرگسالی بوده و درمانگر تلاش می‌کند تا با تمرکز بر تغییر شکل تجربه هیجان درونی فرد و مداخلات سیستمی متمرکز بر تغییر شکل الگوهای تعاملی با محیط، درمانجو را به سمت اصلاح شناخت‌ها و به طبع تغییر طرحواره هیجانی سوق می‌دهند.
اهداف اصلی یک درمانگر در جلسات درمان فردی EFT عبارتند از:
- بررسی تجربیات هیجانی فرد در موقعیت‌های مختلف
- ارائه پیشنهادات برای اصلاح تجربیات هیجانی
- تقویت دلبستگی ایمن
- تقویت عزت نفس و ارزشمندی درون با هدف پذیرش خود به عنوان فردی شایسته و توانمند در برابر مشکلات
خانواده درمانی با رویکرد هیجان مدار (EFFT)
همانطور که پیشتر اشاره کردیم استفاده از مدل درمانی هیجان مدار در حل تعارضات و اختلافات میان اعضای یک خانواده، به عنوان یکی از رویکردهای روان‌درمانی نوین شناخته شده و نتایج بسیار مثبتی را به همراه داشته است.
EFFT از اصول و شیوه‌های متمرکز بر عواطف و هیجانات پیروی می‌کند تا ارتباط مخدوش شده میان اعضای یک خانواده را ترمیم نموده و تاب آوری روانشناختی را در آن‌ها افزایش دهد.
هدف اصلی این رویکرد در خانواده درمانی، برقراری مجدد الگوهای تعامل خانوادگی بر مبنای دلبستگی ایمن است که در آن پاسخ‌های مراقبتی و حمایتی موثر و به موقع می‌باشند. ایجاد احساس امنیت، شجاعت بیان حقیقت، تجربه هیجانی انعطاف پذیری و تقویت ارتباط منسجم میان والدین و فرزندان بر پایه احساس دلبستگی ایمن از جمله تغییرات اصلی مورد انتظار درمانگر EFT در خانواده درمانی می‌باشد.
اهداف اصلی یک درمانگر در جلسات خانواده درمانی EFT عبارتند از:
- شناسایی احساسات و هیجان‌های منفی که منجر به الگوی منفی ارتباط میان اعضای خانواده گردیده است.
- چارچوب بندی مجدد عوامل ایجاد کننده پریشانی در میان اعضای خانواده و آگاه سازی والدین نسبت به عوامل منفی تقویت کننده ناامنی در کودک.
- ارتقاء آگاهی والدین نسبت به نیازهای فرزندان در حوزه دلبستگی
- تلاش برای توامندسازی اعضای خانواده جهت اعلام نیازها و ابراز هیجانات خود به شیوه موثر
برای رزرو وقت زوج درمانی تماس بگیرید:
درمانگر رویکرد EFT چکار می‌کند؟
در رویکرد درمان EFT بر خلاف درمان شناختی رفتاری (CBT) یا پذیرش-تعهد (ACT)، تنها بر روی عملکرد ذهن و خطاهای شناختی آن تاکید نشده بلکه ترکیبی از دو عنصر شناختی و جسمی به عنوان عوامل موثر بر تحلیل و ریشه‌یابی مشکل استفاده می‌شود.
متخصصان این رویکرد بر این باور هستند که از یک سو هیجان به شدت با بدن و فعل و انفعالات فیزیولوژیکی در ارتباط بوده و از سویی دیگر نمی‌توان شناخت و هیجان را از یکدیگر جدا کرد چرا که شناخت و ارزیابی از یک موقعیت باعث بروز هیجان‌های مختلف می‌شود.
بر همین اساس درمانگران رویکرد هیجان مدار تاکید دارند که با تغییر ارزیابی از یک اتفاق می‌توان تجربه هیجانی ناشی از آن را نیز اصلاح کرد.
در این رویکرد درمان، درمانگر EFT و فرد تحت درمان در یک فرایند فعال دوجانبه حضور دارند و این گونه نیست که مانند برخی از رویکردهای درمانی درمانگر مدت زمان بیشتری از جلسه درمان را در سکوت به سر برده و صرفا شنونده باشد.
در رویکرد EFT هر دو طرف مشارکت کننده هستند و بار تفسیر تجربه عاطفی رخ داده در درجه اول بر دوش درمانجو می‌باشد.
بنابراین یکی از ویژگی‌های اصلی درمانگر رویکرد درمان EFT توانایی ورود و حضور فعالانه در بحث و کمک به درمانجو برای تجربه هیجانی اتفاقات رخ داده، می‌باشد.
درمانگر این رویکرد، عمده اقدامات خود را با تاکید بر اینکه احساس و هیجان باید با هدف هدایت زندگی به سمت سلامت روانی و آرامش پرورش داده شوند، برنامه‌ریزی می‌کند.
هنگامی که برای حل اختلال روحی و یا مشکل ارتباطی خود به یک درمانگر رویکرد درمان هیجان مدار مراجعه می‌کنید احتمالا وی با طرح پرسش‌های زیر و تحلیل چگونگی آن‌ها سعی در ورود به دنیای هیجانی شما خواهد داشت:
- احساستان چگونه تولید شده است؟
- احساس چطور منجر به یک هیجان شده است؟
- اهمیت احساس و هیجان ایجاد شده در عملکرد شما چه بوده است؟
- ارتباط میان احساس و فکر چگونه است؟
- کدام خطاهای شناختی موجب بروز هیجان منفی در شما شده است؟
- راه اصلاح شناخت صورت گرفته و هیجان ناشی از ان کدام است؟
حتما بخوانید : 
ترسیم طرحواره هیجانی (Emotion schemes) هسته اصلی مدل درمان EFT می‌باشد. در فرآیند جلسات این نوع درمان، درمانگر تلاش می‌کند تا طرحواره هیجانی شما در موقعیت‌های مختلف را ترسیم نموده و الگوهای تکرار آن را شناسایی نماید.
عناصر تشکیل دهنده طرح هیجانی غالب شما در یک اختلال یا چالش عبارتند از:
- تجربه بدنی هیجان
- احساسات تجربه شده
- افکار غالب در زمان بروز هیجان
- اقدامات احتمالی به دنبال یک تجربه هیجانی
- افکار مربوط به پیش‌بینی آینده
حتما بخوانید : اهداف رویکرد درمان هیجان مدار (EFT)
جلسات EFT حول محور پرورش دو مهارت کلیدی است که عبارتند از:
- تجربه احساسی درست از طریق رسیدن به آگاهی و پذیرش
- یادگیری ایجاد تغییر در احساسات و هیجانات ناشی از آن‌ها با هدف کاهش رفتارهای آسیب‌زا و غیرموثر
درمانگران این مدل، رویکردی دلسوزانه، به دور از قضاوت و همراه با تامل هنگام گوش دادن به شکایات و هیجانات درمانجویان داشته و تلاش می‌کنند تا با ایجاد فضایی مملو از حس دلبستگی ایمن با بیمار وارد یک رابطه درمانی موثر شوند.
درمان متمرکز عاطفی یا EFT به افراد کمک می‌کند تا راه‌های جدیدی برای واکنش احساسی نسبت به اتفاقات پیرامون پیدا کنند.
مراحل رویکرد درمان هیجان مدار (EFT)
مراحل رویکرد درمان هیجان مدار به صورت خلاصه به این ترتیب است:
مرحله اول درمان EFT
تلاش برای رسیدن افراد به احساسات متمرکز است.
مرحله دوم درمان EFT
تلاش برای ترک رفتارهای برخواسته از احساسات و هیجانات غیر موثر و آسیب‌زا است.
مرحله سوم درمان EFT
دریافت کمک از درمانگر برای جایگزینی شیوه تفکر، هیجانات و رفتارهای مفید در موقعیت‌های دشوار و رابطه عاطفی است.
به طور کلی می‌توان گفت که در درمان متمرکز عاطفی هر اندازه که فرد نسبت به تجربه عاطفی و هیجان خود آگاهی بیشتری داشته باشد به همان اندازه توانایی بیشتری برای تنظیم هیجانات و حذف رفتارهای منفی خواهد داشت.
درمان هیجان مدار (EFT) برای چه اختلالاتی موثر است؟
اگرچه مدل EFT ابتدا با هدف کاهش عوارض اختلالات خلقی و به ویژه افسردگی مورد استفاده قرار گرفت اما با گذشت زمان و تقویت تکنیک‌ها، به عنوان یکی از بهترین رویکردهای درمانی در حوزه مشکلات زوجین، روابط عاطفی و حل تعارضات خانوادگی شناخته شده است.
اگر در هر یک موارد زیر دچار مشکل هستید و در زندگی خود احساس ناکارآمدی دارید، دریافت کمک از یک درمانگر رویکرد هیجان مدار EFT قطعا موثر خواهد بود:
- اختلالات اضطرابی
- اختلالات خلقی
- افسردگی
- حملات پنیک (وحشتزدگی)
- شخصیت مرزی
- اختلال خواب
- اختلال خوردن
- کمالگرایی افراطی
- نشخوار ذهنی
- روابط بین فردی
- اختلاف زوجین
حتما بخوانید : کلینیک روانشناسی چمان
ما در کلینیک مشاوره و روانشناسی چمان با ارائه‌ی خدمات درمانی توسط روان‌شناسان، روان‌درمان‌گران، و روان‌پزشکان متخصص با رویکردهای متنوع درمانی از جمله CBT ، درمان هیجان مدار EFT ، طرحواره درمانی، ACT و… می‌توانیم در هر راهی به شما کمک کرده و همراهتان باشیم.
ما از ساعت 8 تا 21 در کلینیک هستیم. برای رزرو وقت مشاوره و روانشناسی تماس بگیرید:
