پایه‌های عزت نفس هر انسانی در کودکی بنا می‌شوند بنابراین طوری که اطرافیان به ویژه مراقبت کننده‌های اصلی با کودک رفتار می‌کنند در تقویت عزت نفس کودکان بسیار تاثیرگذار است. عزت نفس به طور خلاصه احساس ارزشمندی درونی است که قصد داریم در این مقاله به راه‌های تقویت آن و همچین کارهایی که باعث تضعیف آن می‌شوند بپردازیم.
والدینی که دغدغه‌ی پرورش فرزندی را دارند که عزت نفس بالایی داشته باشد، می‌توانند بیشترین سود را این محتوا ببرند. لازم است بدانید که شما نیز به عنوان یک بزرگسال می‌توانید برای شناسایی نقاط ضعفی که در عزت نفس‌تان وجود دارند بهره ببرید. زیرا آگاهی اولین قدم تغییر است. اگر با کودکتان همان طور برخورد میکنید که در کودکی با شما رفتار میشده بهتر است آگاهانه‌تر قدم‌های تربیتی بعدی‌تان را انتخاب کنید زیرا به احتمال زیاد آن الگوها نیاز به تغییر و ارتقا دارند.
ممکن است هنگام خواندن این محتوا، به یاد والدین خود بیوفتید و حتی گاهی آنها را از نحوه‌ی رفتار با خود سرزنش کنید. باید بگوییم که این کار یک دام است، دام سلب مسئولیت از خودتان برای ایجاد و شروع یک تغییر مهم، بنابراین برگشتن به گذشته و کالبد شکافی آن برای پیدا کردن مقصر نیست هدف ما نیست بلکه هدف قدم گذاشتن در مسیر پذیرش است. اگر فرزند دارید، و به عنوان یک والد در حال مطالعه‌ی این محتوا هستید از شما میخواهیم که با دقت نکات گفته شده را در نظر گرفته و همچنین از سرزنش کردن احتمالی خودتان، خودداری کنید.
چطور عزت نفس کودکان را تقویت کنیم؟
برای اینکار لازم است تعریف عزت نفس را دانسته و متوجه شوید که از چه اجزایی تشکیل می‌شود. در ادامه به مواردی که باعث تضعیف یا تقویت کردن هر یک از اجزا عزت نفس می‌شوند، اشاره میکنیم.
سه پایه‌ي عزت نفس چیست؟
عزت نفس یعنی «اعتقاد و اعتماد به توانایی و ارزشمندی خود» اما قبل از آنکه بتوانید به خودتان اعتماد و اعتقاد داشته باشید، باید خودتان را دوست بدارید و برای خود ارزش قائل شوید. همچنین باید بتوانید خود را آنطور که هستید بپذیرید.
این تعریف چیزی است که لازم است در کودکتان بسازید. در واقع وقتی عزت نفس کودک را تقویت میکنید، به او خیلی چیزها هدیه می‌دهید که تا بزرگسالی همراه‌اش خواهند ماند، مثل:
- توان لذت بردن از زندگی
- توان کنار آمدن با فراز و نشیب‌های زندگی
- داشتن احساس خوب درباره خود
- این احساس که دیگران کلا دوستم دارند
- نگرش مثبت
- داشتن مهارت‌های اجتماعی خوب
- تمایل به آزمودن چیزهای جدید
- تمایل به خطر کردن
- اتخاذ تصمیمات دشوار
- رسیدن به اهداف زندگی
حالا که فواید داشتن عزت نفس بالا را شنیدید بهتر است بدانید که عزت نفس سه پایه دارد؛ هر کدام بلغزد و یا محکم بنا نشود در بزرگسالی فرد عزت نفس ضعیفی خواهد داشت. کسانی که قصد دارند روی عزت نفس خود در بزرگسالی کار کنند و آن را تقویت کنند هم باید به این سه پایه بپردازند و روی آنها کار کنند تا عزت نفس خود را ارتقا دهند. این سه پایه عبارتند از:
- من دوست داشتنی/ کافی هستم. (I am)
- من توانمند هستم(I can)
- من حمایت کافی دیگران را دارم. (I have)
در ادامه هر یک را با جزئیات بیشتر شرح میدهیم.
من دوست داشتنی هستم.
ویژگی‌هایی که فرد به خودش نسبت میدهد و معمولا برمیگردد خودش یا ظاهرش مانند موارد زیر:
- به حس دوست داشتنی بودن
- کافی بودن
- زیبا بودن
اغلب کسانی که در این پایه‌ي عزت نفس میلنگ‌اند در برابر انتقاد دیگران واکنش‌های نامعقولی نشان میدهند و خیلی ناراحت می‌شوند.
هر یک از پایه‌های عزت نفس تضعیف شوند، عزت نفس کودکان در بزرگسالی با مشکلاتی روبه رو خواهد شد.
برای اینکه کودک تصویر خوبی از خود درون ذهن‌اش بسازد و بداند که به اندازه کافی خوب است از برچسب زدن و تهدید کردن او خودداری کنید:
- اگر بچه‌ی خوبی باشی میزارم کارتون ببینی
- اگر غذاتو نخوری به بابات میگم
- اگر تکالیف‌اش را انجام نمی‌دهد به او نگویید تنبل
- اگر بازی کرد و گلدان را شکست نگویید بچه‌ی شیطون، بی ادب، یه دقیقه نمیشینه و …
- حتی به شوخی او را چاق، لاغر و … صدا نزنید (کودکان توانایی تفکیک شوخی و جدی را ندارند)
دقت کنید که نمیگوییم برای کودک قوانین تعیین نکنید یا حد و مرز نکشید بلکه منظور این است که کارها و رفتار کودک را با خود او یکی ندانید به عبارت دیگر او از رفتارهایش جداست، اگر کودک فکر کند که دوست داشتن شما مشروط به خوب رفتار کردن یا به طور کلی به چیزهای دیگر است با خود می‌گوید صِرف وجود داشتنش دوست داشتنی نیست و برای به دست آوردن محبت شما لازم است کاری انجام دهد.
اگر اشتباهی مرتکب شد بهتر است بگویید: «کار درستی نکردی» نه اینکه «تو بچه‌ي خوبی نیستی». وقتی کودک این پیام را دریافت کند که والدین‌اش از او ناراضی هستند و او را دوست ندارند به هر دلیلی این را نهادینه کرده و در بزرگسالی هم حس ناکافی بودن را با خود حمل می‌کند.
من توانمند هستم.
این مورد درباره‌ی کارهایی است که کودک فکر می‌کند میتواند از پس آنها برآید یا خیر. اغلب کسانی که در بزرگسالی وارد کارهای جدید نمی‌شوند چون میترسند در آنها شکست بخورند در این پایه‌ی عزت نفس مشکل دارند. ویژگی آنها این است که به دلیل حس ناتوانی غیرواقع بینانه که از کودکی در آنها شکل گرفته از کارهای جدید سرباز می‌زنند و وقتی کارها آن طور که می‌خواهند پیش نمی‌رود احساس بدی پیدا می‌کنند.
حتی اگر شخص از نظر دیگران توانایی داشته باشد خودش باور دارد که نمی‌تواند از پس آن کار برآید. کودکانی که والدن‌شان تمام کارهای آنها را انجام میدادند از بستن بند کفش گرفته تا غذا خوردن احتمالا در بزرگسالی با خویشتنی ناتوان دست‌وپنجه نرم خواهند کرد.
برای جلوگیری از این ضعف لازم است اجازه دهید کارهایی که متناسب با رشد جسمانی و فکری‌اش هستند را انجام دهد و ببینند که میتواند از پس آنها بربیاید. اگر تصور کردید که کاری برای کودک ممکن است زیادی سخت باشد به او ابراز کنید که کنارش هستید و هر زمانی که لازم بود کمک‌شان میکنید به آنها اطمینان بیشتری بدهید.
من حمایت کافی دیگران را دارم.
خانواده و اطرافیان ما بزرگترین سرمایه‌‌های زندگی هستند. دایره‌ی اجتماعی و حمایتی که کودک از دیگران علی الخصوص والدین خود دریافت می‌کند. کودکی که حمایت مناسبی از سمت والدین میگیرد به مرور حس امنیت و قوی بودن را در درون خود نیز تجربه کرده و میداند هنگام بروز مشکلات مادر و پدر می‌توانند آن را حل و فصل کنند.
وقتی کودک بزرگ‌تر می‌شود به مرور زمان دایره‌ی حمایت اجتماعی او نیز گسترش می‌یابد. برای اثبات اینکه پشت کودک هستید لازم نیست همه چیز را برای او مهیا کنید و برای مثال به جای او مشق‌هایش را ننویسید. همزمان که حس توانمندی کودک را از او نمیگیرید نشان دهید که هنگام شرایط سخت کنارش هستید.
شما محدود به ژنتیک نیستید
شما محدود به ژنتیک نیستیدممکن است تا اینجای مقاله با خود بگویید که والدین شما هیچ یک از نکات لازم برای تقویت عزت نفس شما را رعایت نکردند بنابراین رد و پای عزت نفس پایین را در خود میبینید و این شما را نگران کرده است که چطور وقتی عزت نفسی قوی ندارید می‌توانید آن را به فرزندتان بدهید؟
در ادامه چند پیشنهاد برای شما داریم:
-نترسید!
خیلی از مردم مثل شما والدی هستند که عزت نفس محکمی ندارند و در حال پرورش فرزندانشان هستند، تفاوت شما با آنها در این است که اکنون شما میدانید در این زمینه کمی ضعف دارید بنابراین برای رفع آن تلاش میکنید زیرا متوجه شده‌اید که این موضوع بر تربیت فرزندان‌تان اثر مستقیم دارد.
-معجزه‌ی تغییر را دست کم نگیرید.
تعریف شخصیت در روانشناسی محل بحث و اختلاف نظر خیلی از روانشناسان است. برخی می‌گویند شخصیت قابل تغییر نیست و برخی دیگر برعکس آن را معتقدند. به نظر میرسد این تعریف توصیف کننده بهتری از واقعیت باشد، شخصیت چیزی است که به طور کلی پایدار است اما به مرور زمان تغییراتی هم می‌کند. به عبارت دیگر شما همان شخصی هستید که ۵ سال پیش بودید اما آیا واقعا دقیقا همان شخص هستید؟ ممکن است تغییراتی در باورها، ارزش‌ها، افکار، رفتار، احساسات، حتی ظاهرتان به وجود آمده باشد. بنابراین شما می‌توانید برای بهتر شدن قدم بردارید و به دنبال ترمیم عزت نفس خود باشید. هم برای کودکتان و البته اول برای خودتان.
فرزندتان ژنتیک شما و همسرتان را حمل می‌کند اما زندگی‌اش تنها محدود به ژنتیک شما نمی‌شود. محیط میتواند قدرت لازم برای فعال کردن یا نکردن ویژگی‌ها و خصوصیات ژنتیکی را فراهم کند. به عبارت دیگر، قدرت تغییر میحط را دست کم نگیرید.
-از روانشناس کمک بگیرید.
شاید فکر کنید میخواهیم پیشنهاد دهیم سراغ روانشناس کودک بروید؛ خب درست است این مورد هم میتواند گزینه‌ی مناسبی باشد اما چیزی که قصد داریم بگوییم این است که برای پرورش کودکی سلامت لازم است اول به سلامت روان خود رسیدگی کنید.
کودک والدینی که از سطح سلامت روان بالا بهره‌مند هستند، بسیار خوشحال‌تر خواهند بود. اگر تصور میکنید عزت نفس شما به ترمیم نیاز دارد بهتر است از روانشناس فردی کمک بگیرید. کودکان به طرز باور نکردی از والدین خود تقلید می‌کنند و آنها را الگو قرار میدهند بنابراین کار کردن روی خودتان یک تیر و دو نشان است.
در کنار ملاقات با روانشناس فردی می‌توانید از روانشناسان کودک نیز کمک بخواهید تا شما را از کارهایی که عزت نفس کودک را تضعیف یا تقویت می‌کنند، آگاه کند. حتی می‌توانید درباره بهتر شدن ارتباط‌تان با کودک راه‌هایی بخواهید و یا سوالاتتان را درباره نحوه‌ی تربیت جنسی کودک از او بپرسید، مسائل مهمی که والدین به موقع باید به آنها بپردازند.
کلینیک چمان با کادری مجرب از انواع متخصصین سلامت روان میتواند به شما و فرزندتان در زمینه تقویت عزت نفس کمک کند.
ما از ساعت 8 تا 21 در کلینیک هستیم. برای رزرو وقت مشاوره و روانشناسی تماس بگیرید:
