درمان افسردگی بعد از زایمان

بدون شک مادر شدن یکی از بهترین و مهم‌ترین تجربه‌های احساسی در طول زندگی یک زن است اما این تجربه رویایی، تنها سرشار از لحظات شاد نیست بلکه دشواری‌های بسیاری نیز به همراه دارد که افسردگی بعد از زایمان یکی از شایع‌ترین آن‌هاست. در این مقاله از کلینیک چمان می‌خواهیم بدانیم که منظور از افسردگی بعد از زایمان چیست؟ چگونه می‌توان عوارض این نوع افسردگی را کاهش داد و یا از بروز آن جلوگیری کرد؟

اگر بارداری را به بودن در یک ترن هوایی تشبیه کنیم که مدام در حال گردش و بالا و پایین شدن است، دوره بعد از زایمان را می‌توان به یک گردباد عاطفی و هیجانی تشبیه کرد که برای مدتی شما را احاطه کرده و با آمدن خود همه چیز را دستخوش تغییر می‌کند.

این شرایط طوفانی که در اصطلاح دوره  baby blues نامیده می‌شود، تنها به خاطر دردهای جسمی و تغییرات هورمونی بعد از زایمان نیست. اتفاق بزرگ‌تر از این حرف‌‌هاست! اکنون یک انسان جدید در خانه شماست که شما مسئول اصلی مراقبت از او هستید.

این فیلم را هم ببینید:

معرفی یک کتاب برای کمک به بهبود افسردگی و اضطراب

با این اوصاف طبیعی است که بسیاری از مادران در روزها و یا حتی ماه‌های اول بعد زایمان سطحی از غم، اندوه، اضطراب و عدم توانایی در تصمیم‌گیری را تجربه کنند. اگر این احساسات منفی نه چندان عمیق و گذرا را تجربه می‌کنید، جای نگرانی نیست احتمالا دچار اضطراب و شوک روحی ناشی از درد زایمان، تغییرات هورمونی آغاز شیردهی و  حضور نوزاد تازه وارد شده‌اید.

برای عبور از این دوره کوتاه مدت و چند روزه، کافیست:

• تا جایی که می‌توانید استراحت کنید.
• از خانواده و دوستان برای مراقبت از نوزاد کمک بگیرید.
• از تجربه مادران هم دوره خود استفاده کنید.
• زمانی در طول شبانه روز را به مراقبت و توجه به حال روحی خود اختصاص دهید.
• در مورد احساسی که دارید با همسر خود گفتگو کنید.
• از مصرف الکل و دارو بدون تجویز پزشک که می‌تواند نوسان خلقی شما را بدتر کند، جدا خودداری نمایید.

در حالت کلی روانشناسان تجربه این احساسات منفی را تا دو هفته بعد از عمل زایمان، طبیعی دانسته و توقع دارند که پس از این بازه زمانی عوارض کاهش یابد اما آیا این حالت افسردگی در تمام مادران یک حالت گذرا است؟ آیا این طوفان خیلی زود فروکش می‌کند؟ خیر همیشه اینطور نیست.

حتما بخوانید : افسردگی در زنان، علائم و درمان

 

در چنین حالتی اگر احساس افسردگی و ناکارآمدی بیش از دو هفته به طول بیانجامد و عوارض در حال تقویت شدن باشند می‌گوییم که مادر دچار افسردگی بعد از زایمان یا در اصطلاح روانشناسان بالینی دچار PPD(Postpartum depression) شده است.

اختلال افسردگی بعد زایمان دیگر یک حالت گذرا نیست بلکه یک بیماری روحی ظهور یافته است که می‌تواند به افسردگی عمده تبدیل شده و برای ماه‌ها یا حتی سال‌ها ادامه پیدا کند.

بنابراین اگر خودتان در این وضعیت هستید و یا از دوستان و نزدیکان‌تان، مادری را می‌شناسید که دچار علائم PPD شده است این علائم را جدی بگیرید.

حال خوب است بدانیم که نشانه‌های اختلال افسردگی زایمان چیست؟ آیا زمان آن رسیده که برای درمان این نوع حالت روحی خود، به یک روان‌درمانگر مراجعه کنیم؟

علائم افسردگی بعد از زایمان

اختلال PPD نوعی افسردگی است که پس از تولد نوزاد شروع می‌شود. روانشناسان برای این نوع افسردگی نیز مانند سایر انواع آن هنوز به دلایلی قطعی و یکسان دست نیافته‌اند اما بر این باور هستند که دوره پس از زایمان، بازه زمانی حساسی است که به دلیل تغییرات بیولوژیکی، استرس شدید و تغییر ناگهانی در روال عادی زندگی، احتمال بروز افسردگی در آن بسیار بالا می‌باشد.

از جمله دلایل شیوع افسردگی ناشی از زایمان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• اختلالات خواب و کم شدن زمان استراحت
• نوسانات عمده هورمونی
• دردهای جسمی پس از زایمان
• رویارویی با مسئولیت‌ها و چالش‌های جدید
• احساس انزوا، تنهایی و سردرگمی
• احساس گناه و ترس نسبت به نداشتن عملکرد صحیح و کافی در برابر نیازهای نوزاد
• اختلال در هورمون‌های جنسی و عدم وجود رابطه جنسی رضایت‌بخش
• زمینۀ ژنتیکی
• سابقه اختلالات روحی و روانی

در صورتی که به دلیل هر کدام از عوامل فوق، به مدت حداقل 2 هفته پس از زایمان علائم و نشانه‌هایی که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌شود بروز پیدا کنند و حالت تشدید شونده داشته باشند، احتمال ابتلا به افسردگی پس از زایمان یا همان اختلال روحی PPD را باید جدی گرفت.

این علائم عبارتند از:

• غم و اندوه شدید
• از دست دادن علاقه به چیزهایی که قبلا به آن‌ها علاقه داشتید
• بیخوابی
• عزت‌نفس پایین
• احساس گناه
• مشکل در تمرکز
• ترس از تنهایی
• مشکل در تمرکز و حافظه کوتاه مدت
• تغییر قابل توجه وزن
• توهمات
• افکار خودکشی

دقت داشته باشید که اگرچه مشکل در شیردهی و عدم علاقه به مراقبت از نوزاد توسط مادر، از جمله علائم افسردگی پس از زایمان نیست اما می‌تواند از عوارض آن باشد. مادری که به افسردگی بعد از زایمان مبتلاست ممکن است برای شیردهی دچار مشکل شده و علاقه‌ای به توجه به نوزاد خود نداشته باشد. حتی در موارد شدید مادر ممکن است احساس کند که نوزاد خود را نمی‌خواهد و یا دچار این توهم شود که نوزادش را عوض کرده‌اند.

حتما بخوانید : تاثیرات جسمانی افسردگی: غیر از روان بدن‌تان در حال آسیب است

همچنین باید توجه داشته باشیم که اگرچه افسردگی ناشی از زایمان معمولا در بازه زمانی 4 تا 6 هفته پس از تولد نوزاد بروز پیدا می‌کند اما همیشه اینطور نیست. PPD ممکن است از ماه‌های آخر بارداری و یا تا یک سال پس از زایمان ایجاد شود، بنابراین اگر خارج از دوره مورد انتظار نیز علائم فوق را مشاهده کردید نباید آن‌ها را نادیده بگیرید.

آیا برای افسردگی بعد از زایمان باید به روان‌درمانگر مراجعه کنیم؟

گزارشات بالینی نشان می‌دهند که افسردگی پس از زایمان یک اختلال روحی گذرا و کوتاه مدت نبوده و ممکن است حتی تا چند سال طول بکشد. بررسی نمونه‌های موردی در مطالعات گسترده حاکی از آن است که تعداد مادرانی که با مشکلات این نوع افسردگی بیش از 6 ماه دست و پنجه نرم می‌کنند بسیار زیاد بوده و حدود 30 تا 50 درصد آن‌ها تا یک سال پس از زایمان نیز همچنان از عوارض افسردگی رنج می‌برند.

این در حالی است که کمتر از نیمی از افراد حتی پس از 3 سال از زایمان خود نیز دچار افسردگی هستند.

بنابراین می‌توان گفت که PPD یک اختلال روحی جدی بوده که اگر به درستی مورد توجه و درمان قرار نگیرد می‌تواند عوارض دراز مدتی به همراه داشته و با مشکلات دیگری مانند اختلالات جسمانی سازی، وسواس فکری-عملی و انواع اختلالات اضطرابی همراه شود.

در موارد شدید نیز تمایل به خودکشی وجود داشته و هر ساله گزارش‌هایی از خودکشی موفق مادرانی اعلام می‌شود که دچار افسردگی زایمان بوده‌اند.

حتما بخوانید : دلایل خودکشی و راه های جلوگیری از آن

همچنین مادری که دچار افسردگی است نمی‌تواند فرزندی سالم را تربیت نموده و در اصطلاح روانشناسان یک مادر به حد کافی خوب باشد.

به این ترتیب عوارض افسردگی مادر، در سلامت روانی و جسمی فرزند و نسل آینده او نیز اثر می‌گذارد. همسر او نیز به شدت تحت تاثیر وضعیت روانی مادر افسرده قرار گرفته و روابط زناشویی آن‌ها دچار مشکلات جدی می‌شود.

 

در موارد زیادی دیده شده که به دلیل عدم پیگیری و درمان به موقع افسردگی مادر، کانون خانواده از هم پاشیده و زوج به مرحله طلاق رسیده‌اند.

در نتیجه به جرات می‌توان گفت که برای درمان افسردگی ناشی از زایمان باید در اولین فرصت ممکن و پیش از آنکه بیماری به سطح عمیق‌تری رسیده و آسیب‌های جبران‌ناپذیری به مادر و خانواده وارد شود از یک روان‌درمانگر برای کاهش عوارض، جلوگیری از پیشرفت افسردگی و بهبودی کامل کمک گرفت.

زیرا فرد مبتلا به افسردگی نمی‌تواند به تنهایی از پس حل مشکل خود برآمده و بینش کافی برای ارزیابی شرایط را ندارد. اطرافیان نیز صلاحیت و دانش روانشناسی کافی برای کمک و درمان او را ندارند.

بنابراین لازم است برای درمان افسردگی پس از زایمان از یک روانشناس متخصص در این حوزه و یا روانپزشک کمک بگیرید.

 

روش های درمان افسردگی بعد از زایمان

روانشناسان روش‌های مختلفی برای درمان افسردگی زایمان در نظر دارند که در بسیاری موارد ممکن است که به طور ترکیبی از استراتژی‌های مختلف برای درمان بیمار استفاده کنند.

برخی از متداول‌ترین و بهترین راهکارهای ارائه شده توسط روان‌درمانگران برای درمان افسردگی بعد از زایمان عبارتند از:

درمان شناختی-رفتاری:

رویکرد درمانی شناختی رفتاری یا همان CBT یکی از استراتژی‌های خط مقدم درمان انواع اختلالات افسردگی و اضطرابی می‌باشد که بر مبنای شناسایی ریشه افکار ناکارآمد و تغییر در آن‌ها از طریق تمرین‌های رفتاری عمل می‌کند.

گروه درمانی:

یکی دیگر از بهترین راهکارها برای درمان افسردگی پس از زایمان شرکت در جلسات گروه درمانی زیر نظر یک روان‌درمانگر دوره دیده می‌باشد.

در این روش شما در ارتباط مستقیم با مادران و خانواده‌هایی قرار می‌گیرید که در وضعیت مشابه شما قرار دارند.

حتما بخوانید : گروه درمانی چیست؟ همه چیز درباره گروه درمانی

دارودرمانی:

در صورتی که عوارض روانی و جسمی افسردگی بعد از زایمان در حدی شدید باشد که فرد نتواند جلسات روان‌درمانی خود را آغاز کند، دارو درمانی در خط مقدم درمان قرار می‌گیرد تا بیمار به سطح پایداری از ثبات روانی رسیده و بتواند جلسات روان‌درمانی خود را برای رسیدن به بهبودی کامل دنبال کند.

چگونه با افسردگی پس از زایمان خود کنار بیاییم؟

همانطور که پیشتر اشاره کردیم گام نخست برای درمان افسردگی پس از زایمان دریافت کمک از یک روانشناس متخصص در حوزه اختلالات افسردگی می‌باشد اما خود فرد نیز می‌تواند نقش موثری در بهبود شرایط داشته باشد.

آیا می‌دانید با انجام چه کارهایی می‌توانید به کاهش عوارض افسردگی خود کمک کنید؟ در این بخش به برخی از اقدامات موثری که یک مادر مبتلا به افسردگی می‌تواند برای کمک به خود و قرار گرفتن در مسیر درمان انجام دهد اشاره می‌کنیم:

انتخاب سبک زندگی سالم

سبک زندگی تاثیر مستقیمی بر احتمال بروز افسردگی و یا تشدید آن دارد. انجام فعالیت‌های بدنی روزانه مانند پیاده روی منظم و یا حرکات ورزشی هوازی، پرهیز از مصرف الکل و دخانیات، استراحت کافی و خوردن غذاهای سالم از جمله مواردی است که احتمال ابتلا به افسردگی را کاهش می‌دهد.

انتظارات واقع بینانه داشته باشید

تولد نوزاد اتفاق بزرگی است که بر تمام ابعاد زندگی یک زوج و به ویژه مادر اثر گذاشته و مسئولیت سنگینی را با خود به همراه دارد. بنابراین از خود توقع بیش از حد برای کنترل شرایط و عملکرد کاملا درست نداشته باشید. خود را برای انجام کامل تمام کارها تحت فشار قرار ندهید.

برای خودتان وقت بگذارید

ساعاتی از روز را تنها به خود اختصاص بده و برای خودت وقت بگذار. ممکن است برای این منظور نیاز باشد که از دوستان یا نزدیکان خود درخواست کنید که چند ساعت از نوزاد شما مراقبت کنند و این هیچ ایرادی ندارد.

شما باید زمانی را به تنهایی با همسر و انجام کارهای مورد علاقه‌تان اختصاص دهید.

کمک بخواهید

احساسات و حال بد خود را انکار نکنید. بر این باور نباشید که چون مادر یک نوزاد هستید دیگر سلامت جسمی و روحی خودتان اهمیت ندارد. اگر احساس افسردگی می‌کنید آن را با همسر و نزدیکان خود در میان گذاشته و پذیرای دریافت کمک از یک روان‌درمانگر باشید.

حتی یک روز زودتر اقدام کردن برای درمان، در کوتاه شدن مدت علائم افسردگی پس از زایمان موثر است.

حتما بخوانید : رابطه جنسی بعد از فرزندآوری

کلینیک روانشناسی چمان

ما در کلینیک مشاوره و روانشناسی چمان با ارائۀ خدمات درمانی توسط روان‌شناسان، روان‌درمان‌گران، و روان‌پزشکان متخصص در زمینه‌ی اختلالاتی چون افسردگی می‌توانیم در این راه به شما کمک کرده و همراهتان باشیم.