چرا خودکشی سوگی منحصر به فرد است؟

همیشه بر این باور بودیم که از دست دادن عزیزی بر اثر خودکشی از سخت‌ترین تجربیات یک نفر می‌تواند باشد و البته تنها‌ترینِ این تجربیات! تمام انواع سوگواری‌ها و از دست دادن‌ها می‌توانند ناراحتی، خشم، اضطراب و کرختی شدیدی را در بازماندگان ایجاد کنند اما تحقیقات نشان می‌دهند، کسانی که سوگ ناشی از خودکشی عزیزان را تجربه می‌کنند در مقایسه با سایر بازماندگانی که علل مرگ عزیزان‌شان موارد دیگری بوده، احساس شرم، گناه و مسئولیت بسیار بیشتری را در درون حمل می‌کنند.

سوگ ناشی از، مرگ عزیزی بر اثر خودکشی می‌تواند بسیار طاقت فرسا باشد. مرگ عزیزان به خودی خود درد سنگینی بر شانه‌های بازماندگان می‌گذارد اما اینکه آن شخص بر اثر خودکشی از دست رود گویی همه‌ی احساسات و هیجانات را ضرب در دو می‌کند.

بازماندگان خودکشی که شامل اطرافیان و سوگواران هستند بیش از هر زمان دیگری به حمایت اجتماعی نیاز دارند زیرا خودکشی سوگی منحصر به فرد است و مسائلی را با خود به همراه دارد که آگاهی از آنها راه را برای کمک رسانی به سوگواران خودکشی بسیار هموارتر میکند. در این محتوا از سایت کلینیک چمان قصد داریم با نگاهی متفاوت به سوگواری پس از خودکشی بپردازیم.

چه چیزی خودکشی را از سایر سوگ‌ها متفاوت می‌کند؟

خودکشی اغلب ناگهانی و غیرمنتظره است

سوگواران خودکشی، ممکن است بسیار تعجب کرده و باور نکنند که شخص متوفی مدتی درگیر افکار خودکشی بوده و قبل از مرگ احساس غمی شدید را تجربه می‌کرده است زیرا هیچ نشانه‌ی خاصی نداشته و ابراز نمیکرده، لازم به ذکر است بر خلاف تصور عموم افسردگی لزوما به شکل شخص خموده و ناراحتی که گوشه نشینی برگزیده نیست، بلکه در برخی افراد شخص کاملا در ظاهر خوش و خرم برخورد می‌کند ولی در تنهایی خودش با چنین افکاری در حال دست و پنجه نرم کردن می‌باشد.

حتی اگر شخص فوت شده،‌ افکار خودکشی خود را بازگو میکرده و اطرافیان تا حدودی در جریان افکار خودکشی او بودند نیز، همچنان از شدت ناگهانی و شکه کننده بودن مرگ کم نمیکند.

عدم آگاهی کافی درباره خودکشی

افراد زیادی هستند که هنوز هم خودکشی و سایر مشکلات سلامت روان را نوعی لکه ننگ می‌دانند!

کسانی که به علت خودکشی نزدیک‌شان را از دست می‌دهند، اغلب اظهار دارند که دوستان‌شان از آنها دوری می‌کنند و یا نظرات و قضاوت‌هایی منفی نسبت به شخصی که فوت شده، می‌دهند که این موضوع برای سوگواران بسیار دردناک است.

خودکشی بدین معنا نیست که شخص متوفی برای اطرافیان خود ارزش و احترام قائل نبوده بنابراین نباید شخص فوت شده را سرزنش کنید.

کمبود حریم شخصی

یکی از مسائلی که سوگواری خودکشی را از سایر انواع سوگ‌ها متفاوت می‌کند این است که بعد از وقوع خودکشی، سوگواران حریم شخصی زیادی نخواهند داشت.

معمولا آشنایان و اطرافیان نسبت به اینکه چه اتفاقی افتاده، چرا و چگونه چنین شده کنجکاوی‌های زیادی نشان می‌دهند. مطمئنا به دلیل عدم وجود یک محیط امن، سوگواری برای نزدیکان متوفی سخت‌تر خواهد بود.

سوگواران خودکشی، نسبت به مشکلات سلامت روان آسیب پذیرتر هستند.

تحقیقات نشان می‌دهند، بازماندگانی که عزیزشان خودکشی کرده است به احتمال بیشتری در معرض خطر ابتلا به مشکلات سلامت روان، اقدام به خودکشی و خودکشی کردن، هستند. این افراد همچنین احتمالا در محل کار و یا در تحصیلات خود به مشکلات و چالش‌های بیشتری بر می‌خورند.

دلایل زیادی وجود دارند که باعث می‌شوند شخصی بخواهد خودکشی کند برخی از دلایلی که ممکن است در خودکشی نقش داشته باشند عبارتند از:

• مشکلات مالی (درآمد کم)
• داشتن روابطی بی‌ثبات
• نداشتن حمایت کافی

اگر از دست دادن اطرافیان بر اثر خودکشی هم به این لیست اضافه کرده و با سایر دلایل جمع کنیم، بازماندگان را نسبت به خودکشی آسیب پذیرتر خواهیم یافت.

یک خودکشی، می‌تواند افراد متعددی را تحت تاثیر قرار دهد.

تصور می‌شود سوگ ناشی از خودکشی حدود نیمی از جمعیت عموم را تحت تاثیر قرار میدهد. مثل برخورد سنگی بر روی آب می‌تواند موجی ایجاد کند که خانواده شخص فوت شده را در بر بگیرد. تحقیقات نشان داده است که در ازای هر خودکشی حدود ۱۰ تا ۶۰ نفر تحت تاثیر این اتفاق قرار میگیرند.

وسعت و عمق یک رابطه به راحتی قابل تشخیص نیست، بنابراین درست است که خودکشی یک نفر احتمالا به همان شکلی که زندگی خواهرش را دگرگون می‌کند بر روی زندگی دوست دوران کودکی‌اش تاثیر نمی‌گذارد اما این بدان معنا نیست که دوست قدیمی‌اش کمتر ناراحت و غمگین است.

مردم معمولا به این دلیل با خودکشی همانند سازی میکنند که می‌توانند بین خود و شخص متوفی اشتراکاتی بیابند به عنوان مثال اگر والدینی و یا فرزندی به سن و سال فردی که خودکشی کرده، داشته باشند ممکن است بیشتر با خودکشی آن شخص همدردی کنند.

بنابراین افرادی که در زندگی شخص فوت شده به شکل‌های مختلف حضور داشتند تحت تاثیر مرگ او قرار میگیرند از یک دوستی قدیمی که سال‌ها یکدیگر را ملاقات نکرده بودند گرفته، تا یک دوست مجازی که هرگز یکدیگر را حضوری ملاقات نکردند و یا حتی یک شخص کاملا غریبه.

حتما بخوانید : چگونه از سوگواران خودکشی حمایت کنیم؟

آشکار شدن سایر اطلاعات ناراحت کننده پس از خودکشی

خودکشی می‌تواند جنبه‌های پنهان زندگی آن شخص را نمایان کند و منجر به آشکار شدن اطلاعات ناراحت‌کننده‌ای ‌شود که اطرافیان از آن بی‌خبر بودند،آآآشآشم مانند:

• سابقه خود جرحی/ آسیب به خود
• مشکلاتی در محل کار/ مدرسه
• سوءمصرف مواد مخدر و الکل
• مشکلات مالی
• روابط ناسالم
• قطع مصرف دارو بدون مشورتِ پزشک

این موارد ممکن است توسط سایر آشنایان و خویشاوندان مرحوم و یا طی تحقیقات مربوطه بعد از مرگ شخص، آشکار شوند و احساسات مختلفی از جمله عذاب وجدان و گناه را در سوگواران ایجاد کنند.

نکاتی که درباره خودکشی نمی‌دانستید

همان طور که ذکر شد، موارد زیادی وجود دارند که سوگواری خودکشی را از سایر سوگ‌ها مجزا می‌کنند زیرا نوعی شرایط شکه کننده و غیر منتظره محسوب میشود بنابراین ممکن است اطرافیان آمادگی آن را نداشته باشند و آسیب‌های بیشتری ببینند و مدت زمان طولانی‌تری در سوگواری باقی بمانند.

خودکشی هرگز به یک دلیل رخ نمی‌دهد

خودکشی میتواند واکنش فرد نسبت به ترکیبی از موقعیت‌های دشوار زیر باشد:

• شکست خوردن رابطه عاطفی
• از دست دادن شغل
• و یا نگرانی‌های مالی

ممکن است هیچ علت زیربنایی برای ارتکاب خودکشی وجود نداشته باشد. به نظر میرسد بسیاری از افرادی که جان خود را میگیرند از افسردگی و یا سایر اختلالات روانشناختی رنج می‌برند که گاهی این اختلال توسط روانشناس تشخیص داده شده یا بدون تشخیص باقی می‌ماند؛ و از آنجایی که دامنه‌ی وسیعی از عوامل مختلف در بروز یک اختلال روانشناختی نقش دارند، بنابراین یافتن دلیل خودکشی کار چندان ساده‌ای نخواهد بود.

سوگواران، آنچه رخ داده را مرور می‌کنند.

باید بگوییم،‌ برای فرد بازمانده مرور آنچه که رخ داده کاملا عادی است. احساس گناه و تلاش برای یافتن پاسخ نسبت به اتفاقات افتاده، واکنش‌ طبیعی سوگواران است. شما می‌توانید با فراهم کردن فضایی امن به آنها این امکان را بدهید که بتوانند راحت درباره فردی که خودکشی کرده، صحبت کنند.

ممکن است فراهم کردن چنین فضایی برای سو‌گواران در گروِ بار‌ها و بارها گوش دادن به یک داستان به خصوص باشد، اما باید بدانید اینکار می‌تواند اثر درمانی برای آنها داشته باشد.

خودکشی، واکنشی نسبت به آشفتگی هیجانی شدید است.

کسانی که جان خود را میگیرند، اغلب در تلاش هستند تا درد هیجانیِ عظیمی که درون خود احساس می‌کنند را متوقف کنند. معمولا این افراد نمی‌خواهند بمیرند، بلکه تنها خواستار پایان دادن به احساسات غیرقابل تحمل‌شان هستند. با این اوصاف، بسیار حائز اهمیت است که فرد فوت شده را بر اثر خودکشی قضاوت نکنیم.

سوگ تمام نمی‌شود، بلکه تغییر شکل می‌یابد.

سوگواری کردن، حدود زمانیِ خاصی ندارد و گذر زمان نباید چگونگی سوگواری را به بازماندگان دیکته کند. سوگ به جای اینکه مسیر مشخصی را طی کند مانند موجی است که می‌آید و می‌رود، بنابراین اتکا به این طرز فکر که «زمان همه چیز را حل می‌کند» می‌تواند ناراحت کننده، نا به جا و گیج کننده باشد.

سوگواران خودکشی اغلب تحت فشار قرار میگیرند تا هر چه زودتر از این سوگ عبور کنند که در نهایت تنها منجر به سرکوب و پنهان کردن احساسات‌شان می‌شود.

برخی افراد سوگ را به یک سیاه‌چاله تشبیه می‌کنند، هرگز ناپدید نمی‌شود یا از بین نمی‌رود بلکه زندگی دور و بر آن به گذران خودش ادامه میدهد.

هر کسی به شکل متفاوتی سوگواری می‌کند

نحوه‌ی سوگواری برای هر کسی منحصر به فرد است و لزوما با ویژگی‌های شخصیتی معمول او، هم‌خوانی ندارد. خلق افراد می‌تواند به سرعت تغییر کند برای مثال ممکن است یک لحظه بخواهند تنها باشند و لحظه‌ی دیگر ‌خواهان حضور دوستان و آشنایان در کنارشان.

پیش فرض‌تان این نباشد که سوگواران حمایت لازم را دریافت می‌کنند.

سوگواران خودکشی ممکن است برخلاف تصور عموم، پیشنهاد حمایتی از جانب کسی دریافت نکرده باشند و یا ندانند کجا باید به دنبال این حمایت بروند. با مهربانی به سراغ‌شان بروید و اجازه دهید باخبر شوند که به فکر آنها هستید و اگر به شما نیاز داشتند کنارشان خواهید بود.

هرگز برای کمک کردن به کسی دیر نیست.

مردم با سوگِ خود به زندگی‌‌شان برای هفته‌ها، ماه‌ها و حتی سال‌ها ادامه می‌دهند، بنابراین برای همدلی با آنها هیچ‌وقت دیر نیست.

لازم نیست برای همدلی کردن، حتما یک دوست صمیمی باشید.

ممکن است دلیل پیام ندادن شما به شخص سوگوار این باشد که با خود میگویید: «من اونقدرا هم باهاش صمیمی نیستم»، «سال‌هاست ندیدمش»، «چیزی که به سرش اومده رو نمیتونم درک کنم چون جای اون نیستم»، «لابد کلی آدم دیگه هستن که کمکش کنند و تنهاش نذارن»؛ اما باید بدونید

گاهی اوقات بهترین و ملموس‌ترین حمایت‌ برای آدم‌ها، از جایی می‌آید که کمترین انتظاراش را دارند.

حتما بخوانید : اضطراب مرگ

افرادی که سوگوار یک شخص مشترک هستند، لزوما نمی‌توانند حمایت مناسبی برای یکدیگر فراهم کنند.

ممکن است با خود تصور کنید به این دلیل که متوفی را نمی‌شناختید، پس حمایت شما از سوگواران فایده‌ی چندانی ندارد.

افرادی که برای یک شخص مشترک در حال عزاداری هستند، می‌توانند با حضورشان نقش حمایتی موثری برای یکدگیر داشته باشند. اما باید بدانید که بعد از مرگ یک شخص ممکن است بین اعضای خانواده و دوستان نزدیک او، به دلایل گوناگونی تفرقه بی‌افتد و نتوانند به خوبی با یکدیگر همدلی کنند.

واکنش‌ نزدیکان شخصی که خودکشی کرده، می‌تواند متفاوت باشد.

عزاداری برای یک شخصِ مشترک همان طور که می‌تواند اقوام دور و نزدیک یک خانواده و دوستان را گرد هم جمع کند، همچنین می‌تواند باعث ایجاد تفرقه و جدایی بین آنها هم بشود.

برخی از افراد ترجیح می‌دهند درباره شخص فوت شده با سایر کسانی که او را می‌شناختند صحبتی نکنند، این تصمیم ممکن است به این دلیل باشد که میخواهند رابطه‌شان با شخص متوفی خاص و منحصر به فرد باقی بماند و یا اینکه نمی‌خواهند با فهمیدن اطلاعات جزئی‌تر، بیشتر غمگین شوند. برخی دیگر از افراد هم بسته به نوع رابطه‌ای که با فرد فوت شده داشته‌اند، ممکن است افراد زیادی را که بتوانند این غم را با آنها به اشتراک بگذارند، نداشته باشند.

در نهایت… باید بدانیم که خودکشی سوگی بسیار منحصر به فرد است و عبور از آن یاری و حمایت زیادی از جانب دوستان و آشنایان می‌طلبد.

«به نظر می‌رسد چیزی که بسیار حائز اهمیت است، صِرف در دسترس بودن و حضور داشتن در کنار آنها است.»

بنابراین حضور خود را از سوگواران خودکشی دریغ نکنید و نهایت تلاش خود را به کار ببندید تا در این مسیر دشوار کنارشان باشید. اگر سوگ‌واری آنها باعث شد در حوزه‌های مختلف زندگی دچار مشکلاتی شوند بهتر است به آنها پیشنهاد دهید از کمک متخصصان سلامت روان بهره‌مند شوند.

منبع: این مقاله ترجمه‌ای بود از خلاصه‌ی تحقیقات دو استاد برجسته دانشگاه لندن (UCL)

https://www.ucl.ac.uk/psychiatry/research/epidemiology-and-applied-clinical-research-department/ucl-bereavement-study