چگونه از سوگواران خودکشی حمایت کنیم؟

افراد کمی دوست دارند داوطلبانه درباره مرگ صحبت کنند؛ از این رو خیلی از ما دور و بر کسی که به تازگی عزیزی را از دست داده است، احساس ناخوشایندی داریم حتی اگر شخص بازمانده دوستی خوب یا همکاری نزدیک برای ما باشد! می‌خواهیم که مرحمی برای زخم او باشیم،‌ اما نگران هستیم حرف اشتباهی بزنیم. گاهی اوقات آنقدر تماس گرفتن با او را به تعویق می‌اندازیم که خیلی زود برای گفتن هر گونه حرفی دیر می‌شود.

همزمان با عدم قطعیت ما برای اینکه چطور باید در برابر شخص بازمانده واکنش نشان دهیم، بهتر است به این نکته نیز توجه داشته باشید که سوگواران خودکشی، شانس بسیار کمتری در دریافت حمایت از سوی دوستان و خانواده دارند و به طور کلی خدمات حمایتی کمی برای آنها تعبیه شده است. امیدوار هستیم این راهنمای کوتاه، کمکی باشد برای شما تا راحت‌تر بتوانید از سوگواران خودکشی حمایت کنید.

چطور به سوگواران خودکشی کمک کنید؟

اینکه برای تسلیت گفتن یا تماس گرفتن با شخص عزادار، تردید دارید کاملا قابل درک است؛ احتمالا کمی معذب و نگران هستید با زدن حرفی اشتباه او را ناراحت کنید اما باید بدانید سکوت کردن یا نادیده گرفتن سوگواری، می‌تواند حس بدتری در آنها ایجاد کند.

در اکثر مواقع بهتر است چیزی بگویید تا اینکه کلا حرفی نزنید، به عبارت دیگر سوگ آنها را به رسمیت بشناسید. وقت گذراندن با شخص عزادار، معمولا کمک می‌کند متوجه شوید چگونه بهتر می‌توانید به آنها کمک کنید.

همان طور که هر کسی به شیوه‌های مختلف عزاداری می‌کند، احتمالا راه‌های ارتباطی متفاوتی هم برای دریافت پیام‌های تسلیت و حمایت از سوی اطرافیان ترجیح ‌دهد.

برای مثال یک نفر ترجیح می‌دهد از طریق پیامک این حمایت را دریافت کند ولی شخص دیگری صحبت‌های تلفنی را دوست داشته باشد. ممکن است فرد سوگوار با رفتن شما به منزل خودش مشکلی نداشته باشد و یا بالعکس. پیدا کردن راه ارتباطی مناسب بسیار حائز اهمیت است بنابراین می‌توانید از فرد سوگوار جویا شوید که ترجیح میدهد چگونه با او ارتباط برقرار کنید.

بعد از ارسال پیام تسلیت، احتمال دارد سوگوار پاسخ شما را دیر بدهد یا کلا پاسخی ندهد در این زمان باید بدانید، فرد داغدیده پیام و تماس‌های زیادی از دیگران دریافت می‌کند، به همین دلیل پاسخ دادن به تمامی آنها همراه با تاخیر است. به علاوه، خستگی روانی ناشی از سوگواری هم مزید بر علت می‌شود. سردردهای ناشی از فشار روانی و کمبود خواب احتمالا نگاه کردن به صفحه‌ی کامپیوتر و موبایل را برای آنها سخت می‌کنند.

بنابراین اگر سوگواران خودکشی، پاسخ حمایت‌های شما را دیر می‌دهند یا به طور کلی پاسخی نمی‌دهند، به تلاش خود ادامه دهید و سعی کنید این تاخیر را شخصی سازی نکنید یعنی به خودتان نگیرید.

علاوه بر تمام این موارد، بار احساس گناه ناشی از ناتوانی در پاسخ‌گویی به تمام پیام‌های دریافتی به سایر فشارها افزوده می‌شود. بهتر است آنها را باخبر کنید که انتظار دریافت پاسخی نسبت به پیام‌های‌تان ندارید و هر زمانی که خواستند و راحت بودند می‌توانند پاسخ شما را بدهند.

اگر شما و جمعی از دوستان‌تان می‌خواهید پیام‌هایی جهت تسلی برای فرد داغدیده ارسال کنید، می‌توانید یک نفر را مسئول کنید تا پیام‌ همه‌ی اعضا را به صورت یک جا برای او ارسال کند، بدین گونه از زحمت شخص عزادار کم می‌کنید.

به نظر می‌رسد باید رفتاری متعادل پیش بگیرید یعنی به آنها بگویید که در صورت تمایل، فرصت صحبت کردن با شما را دارند و هر زمان که خواستند شما در کنارشان خواهید بود اما مجبور نیستند در صورت عدم تمایل با شما درد و دل کنند و این هیچ اشکالی ندارد.

چه کارهایی برای حمایت از سوگواران خودکشی انجام دهید؟

تا اینجا درباره موارد کلی توضیح داده شد. در این قسمت قصد داریم مواردی جزئی‌تر درباره نحوه‌ی حمایت از سوگواران خودکشی بیان کنیم.

۱-شنونده فعال باشید

سعی کنید به فرد سوگوار فضا دهید تا در صورت تمایل با شما صحبت کند، همزمان نسبت به نشانه‌هایی از عدم تمایل آنها برای بیشتر صحبت کردن، حساس باشید. پرسیدن یک سری سوالات می‌تواند به داشتن مکالمه‌ای بهتر کمک کند مانند:

• -خاطره‌ی مورد علاقت از (شخصی که خودکشی کرده) چیه؟
• -یک دفعه‌ایِ که (شخصی که خودکشی کرده) حسابی باعث خنده‌ات شد رو برام تعریف کن؟

۲-پیشنهاد کمک دهید

کمک کردن به فرد داغدیده برای انجام کارهای روزمره می‌تواند بسیار مفید باشد. به جای پرسیدن اینکه :«اگه کاری داشتی حتما بهم بگو» می‌توانید پیشنهاد‌های اختصاصی‌تری بدهید مانند مراقبت کردن از فرزند کوچک‌شان، آشپزی کردن، انجام کارهای خانه، رسیدگی به کارهای اداری، برقراری یک سری تماس‌ها و یا همراهی کردن آنها در قرار ملاقات‌های مشخص.

۳-صبور باشید

پذیرش و گذر از سوگِ ناشی از خودکشی می‌تواند زمان زیادی طول بکشد. به سوگواران فضا و زمان مورد نیاز آنها را برای هضم احساسات‌شان بدهید. ممکن است آنها حرف‌های دل خود را دوباره برای شما تکرار کنند، در این زمان شنونده‌ی فغالی باشید و آنها را مجبور به گذر و رها کردن از چیزی که هنوز آمادگی‌اش را ندارند، نکنید.

۴-به جای راه حل پیشنهاد دادن، گوش دهید.

سوگ، وضعیتی عاطفی است که نیاز به حمایت شدن دارد نه یک مسئله که نیاز به حل شدن! زمانی که در حال تسلی دادن هستید بهتر است از دلداری‌های کوچک مانند: «حداقل تو کسی نبودی که بدن بی‌جون‌اش رو پیدا کردی … .» استفاده نکنید.

حتما بخوانید : چرا خودکشی سوگی منحصر به فرد است؟

۵-به اشتراک گذاشتن خاطرات شخصی که فوت شده

اکثر مردم اشتباها تصور می‌کنند به زبان آوردن اسم فردی که خودکشی کرده باعث ایجاد ناراحتی بیشتر خواهد شد. اما باید بگوییم بعید است با به زبان آوردن نام او، سوگواری‌ آنها را تشدید کنید زیرا افراد داغدیده حتی بدون ذکر نام عزیزشان هم هر روز به یاد او هستند.

از منظر سوگواران، ممکن است اینگونه به نظر برسد که خاطره‌ی شخص متوفی از ذهن اطرافیان پاک شده و آنها دیگر او را به یاد ندارند؛ یا شاید فکر کنند تنها زمانی او را به خاطر می‌آورند که حرفی از غم، درد و مرگ به میان آید بنابراین هر فرصت برای بازگو کردن خاطره‌ای شاد یا خنده‌دار از آن شخص را غنیمت بشمارید که اینکار برای سوگواران بسیار تسلی بخش خواهد بود.

۶-به سوگواران ابراز کنید که در کنارشان هستید

گذراندن یک سری زمان‌های مشخصی از سال می‌تواند برای شخص داغدیده سخت باشد مثل تولدها، تعطیلات رسمی و سالگردها. می‌توانید در تقویم موبایل‌ خود این روزها را علامت بزنید تا در آن روز با شخص تماس گرفته و در کنارش باشید این گونه احتمالا کمتر احساس تنهایی میکند.

۷-هنگام صحبت درباره مرگ، حواس خود را جمع کنید.

وقتی شخصی را بر اثر خودکشی از دست می‌دهید، یکی از چالش‌های بعدی نحوه‌ی رساندن این خبر به سایر اقوام و آشنایان است. دوستان مشترک‌تان ممکن است از مرگ این فرد بی‌خبر باشند، بنابراین نسبت به اینکه چطور خبر را به آنها برسانید، چه بگویید و با چه کسانی این اطلاعات را در میان بگذارید، خوب فکر کنید.

در نظر داشته باشید که وقتی دیگران از موضوع با خبر می‌شوند احتمالا میخواهند بیشتر درباره‌‌ی آن با شما صحبت کنند و یا سوالاتی بپرسند بنابراین بهتر است بعد از دادن این خبر در دسترس باشید.

حواس‌تان به اشخاص خاصی که این خبر را می‌شنوند باشد مثل کسی که مشکلات سلامت روان دارد و یا خودش عزادار بوده (خصوصا اگر سوگوار کسی است که خودکشی کرده) همچنین این احتمال را هم در نظر بگیرید که شخصی که خبر را می‌شنود این موارد برایش صدق کنند و شما مطلع نباشید پس با دقت اطلاعات را منتقل کنید.

نسبت به مطالبی که در فضای مجازی به اشتراک می‌گذارید، هوشیار باشید. برخی افراد ترجیح می‌دهند از مرگ دوست خود به واسطه‌ی فضای مجازی با خبر نشوند. اگر کسی بعد از شنیدن خبر به صورت آنلاین، خیلی آشفته شد، حمایت‌های لازم از او را انجام دهید.

۸-در صورت پوشش خبری منفی، از آنها حمایت کنید

در صورتی که این خودکشی توجه رسانه‌های خبری را به خود جلب کرد، آماده باشید تا از سوگواران خودکشی حمایت لازم را به عمل آورید. این پوشش خبری ممکن است هفته‌ها و یا ماه‌ها طول بکشد.

اگر مشاهده کردید که جزئیات غیرضروی درباره خودکشی مانند موقعیت مکانی شخص فوت شده، طریقه‌ای که خودکشی کرده، مطالبی درباره نامه‌ی خودکشی، یا حدس و گمان در مورد دلایل آن در گزارش‌های رسانه‌ها دیده می‌شوند، مراجع ذیصلاح را مطلع کنید زیرا ممکن است چنین گزارشی، جدایِ از اینکه تجاوزی به حریم شخصی سوگواران خودکشی است، احتمالا بر خلاف دستورالعمل‌های گزارشگری بوده و نوعی تخلف محسوب میشود.

۹-برچسب‌های ننگ آلود نسبت به اختلالات روانشناختی و خودکشی را به چالش بکشید.

همانطور که اشاره شد، هنوز برخی افراد ابتلا به انواع اختلالات روانشناختی را نوعی ننگ می‌دانند و این باعث میشود فشار زیادی بر شخص و خانواده‌ی کسی که درگیر این اختلالات است، وارد شود. بنابراین به کلمات و واژگانی که درباره خودکشی و سایر اختلالات استفاده می‌کنید، دقت کنید تا از بار برچسب‌زنی آنها کاسته شود.

متاسفانه در گذشته با خودکشی مثل یک جرم برخورد می‌کردند و در پیرو همین باور از اصطلاح « ارتکاب به خودکشی» برای اشاره به این موضوع استفاده میشد. اکنون که با پیشرفت رشته روانشناسی نسبت به دلایل احتمالی خودکشی آگاه‌تر شدیم، خودکشی را نه یک جرم بلکه ناشی از اختلالات روانشناختی همچون افسردگی اساسی می‌دانیم.

بنابراین زمانی که می‌خواهید درباره خودکشی صحبت کنید از اصطلاحاتی مانند «مرگ بر اثر خودکشی» یا «جان خود را گرفت» استفاده کنید. مودبانه افرادی را که نسبت به خودکشی‌های جامعه شکایت دارند، به چالش بکشید. در فضای مجازی از محتواهایی که چه واقعی و چه خیالی، خودکشی را تشویق یا به تصویر می‌کشند، حمایت نکنید.

 

کارهایی که نباید در حمایت از سوگواران خودکشی انجام دهید

درباره اینکه چه کارهایی لازم است انجام دهید صحبت کردیم اکنون در این قسمت به مواردی اشاره میکنیم که از انجام آنها باید اجتناب کنید.

۱-سوگواران را برای فهمیدن جزئیات بیشتر درباره خودکشی، تحت فشار نگذارید

سوالاتی درباره مکان دقیق خودکشی، طریقه وقوع آن، یا محتوایی که داخل نامه خودکشی نوشته شده می‌توانند بیشتر جنبه‌ی کنجکاوی داشته باشند تا نگرانی. همچنین ممکن است با پرسیدن چنین سوالاتی این حس را ایجاد کنید که دیگران در حال غیبت کردن درباره این خودکشی هستند. اجازه دهید شخص سوگوار خودش تصمیم بگیرد که صحبت کردن درباره جزئیات برایش مفید است یا خیر.

۲-درباره دلایل احتمالی خودکشی، گمانه زنی نکنید

ارائه‌ی حدسیاتی درباره علل خودکشی، فقط باعث می‌شود افراد داغدیده دچار احساس گناه شوند، خصوصا اگر تمرکز اصلی این دلایل بر روی مشاجرات و اختلافاتی باشد که شخص متوفی در گذشته با اطرافیان‌ خود داشته.

همچنین احتمال دارد باعث ‌شود، دلایل خودکشی بیش از حد ساده‌انگارانه جلوه داده شوند. به طور کلی، از هر گونه حدس و گمانه زنی پرهیز کنید. مراقب باشید با زدن حرف‌هایی مثل: «حتما باید خیلی احساس گناه داشته باشی» احساس مقصر بودن را در بازماندگان القا نکنید.

۳-از سوگواران یا از موضوع خودکشی فرار نکنید

بعد از هرج و مرجی که خودکشی با خود به همراه می‌آورد، خیلی از افراد داغدیده به دنبال یافتن تسلی خاطر در افراد آشنا می‌گردند. در این زمان بهتر است رفتارتان با آنها به همان شکلی باشد که قبل از وقوع این اتفاق بوده، بدین شکل سوگواران حس می‌کنند بخش‌هایی از زندگی آنها به شکل طبیعی خود ادامه می‌دهد.

اگر شما واقعا نمی‌توانید از پس مکالمه‌ای درباره خودکشی با بازماندگان بر آیید، سعی نکنید این موضوع را در مکالمات‌ خود با آنها حذف کنید یا بهانه‌هایی برای ملاقات نکردن شان بیاورید زیرا با چنین کارهایی مشخص می‌شود که می‌خواهید عامدانه از آنها دوری کنید.

احساسات آنها را به رسمیت بشناسید، اما توضیح دهید که صحبت درباره این موضوع از توان شما خارج است و با مهربانی پیشنهاد دهید تا با یک متخصص صحبت کنند. کمک کردن به آنها برای یافتن منبع جدیدی از حمایت مانند «مشاور سوگ» می‌تواند بسیار مفید واقع شود.

۴-برای دانستن جزئیات رابطه‌شان، پافشاری نکنید

نسبت به عنوانی که شخص بازمانده به رابطه خودش و متوفی اختصاص می‌دهد، احترام بگذارید. همسر سابق یا شریک عاطفی قبلیِ شخص متوفی، اغلب نمی‌توانند در حضور دیگران عزاداری کنند، خصوصا اگر اکنون در رابطه‌ی دیگری به سر می‌برند یا اینکه شخص فوت شده همسری دارد.

ممکن است روابطی در خفا وجود داشته‌ که دیگران آن را تایید نمی‌کردند مثل خیانت، هم‌جنس گرایی یا رابطه با شخصی خارجی. تماما به آنها بستگی دارد که می‌خواهند چقدر از جزئیات رابطه‌شان را با دیگران در میان بگذارند و پرسیدن سوالات بیشتر از آنها کنجکاوی بی‌مورد است.

۵-زیادی بر روی خودتان تمرکز نکنید

تمرکزتان را روی شخصی که عزادار است جمع کنید و تلاش کنید مدام به احساسات خودتان درباره خودکشی برنگردید. در صورتی که خودتان هم عزیزی را بر اثر خودکشی از دست داده باشید، احتمالا خیلی مناسب نیست که موقعیت این فرد را با تجربه‌های خودتان مقایسه کنید.

۶-از قضاوت رفتارهای شخص فوت شده، اجتناب کنید.

افراد متاثر از خودکشی اغلب احساسات پیچیده و ضد و نقیضی درباره کسی که فوت شده، دارند. شما در جایگاهی نیستید که به آنها بگویید چه احساسی نسبت به فردی که خودکشی کرده داشته باشند. از دادن نظراتی درباره آنها اجتناب کنید (خصوصا اگر متوفی را نمی‌شناختید) و هرگز خودکشی را یک انتخاب مثبت جلوه ندهید.

۲۵ درصد سوگواران خودکشی اظهار داشتند، هیچ‌گونه حمایتی بعد از این واقعه دریافت نکردند؛ تنها ۱ درصد ترجیح می‌دادند هیچ کمک و حمایتی دریافت نکنند. از بین کسانی که بعد از خودکشی عزیزان‌شان حمایت‌هایی دریافت کرده بودند، ۶۴ درصد اظهار داشتند این حمایت از جانب خانواده و دوستان‌شان بوده است.

حضور داشتن برای یک نفر به نحوی که بتواند روی شما حساب کند، واقعا می‌تواند یک تغییر بزرگ ایجاد کند. از سوگواران خودکشی غافل نشوید و حمایت‌های لازم را از آنها داشته باشید. همیشه می‌توانید روی کمک یک روانشناس مجرب در صورت وخیم شدن اوضاع حساب کنید. کلینیک روانشناسی چمان با حضور روانشناسان مجرب می‌تواند به شما در این زمینه یاری رساند.

منبع: این مقاله ترجمه‌ای بود از خلاصه‌ی تحقیقات دو استاد برجسته دانشگاه لندن (UCL)

https://www.ucl.ac.uk/psychiatry/research/epidemiology-and-applied-clinical-research-department/ucl-bereavement-study