درمان افسردگی در سالمندان چقدر جدی است؟ شاید بتوان گفت سالمندان تنها گروهی هستند که کمترین توجه را به سلامت روان خود دارند در حالی که برخی اختلالات مانند افسردگی از رگ گردن به آنها نزدیک‌تر است. عدم توجه به درمان افسردگی در سالمندان می تواند موجب عوارض سنگین مانند مرگ زودرس در آنها شود. شما تا چه اندازه با افسردگی در سالمندان آشنا هستید؟
احتمالا بسیار در چنین شرایطی بوده‌اید که وقتی به یک سالمند می‌گویند که باید بیشتر به فکر سلامت روان و جسم خود باشد یا تلاش برای ادامه‌ی زندگی را جدی بگیرد در پاسخ می‌گوید: “ ای بابا از من دیگر گذشته! ما آرد خود را بیخته و الک خود را اویخته‌ایم!”
همین تفکر اشتباه است که موجب عدم توجه به اختلالات روحی و روانی در سالمندان و تلاش دیر هنگام برای درمان آنها می‌گردد. یکی از شایع‌ترین مشکلات سلامت روان در سالمندان، افسردگی است که می‌تواند به شکلی بسیار شدید بروز پیدا کند. در این محتوا از مجله روانشناختی چمان می‌خواهیم راه درمان افسردگی در سالمندی را بررسی کنیم.
این فیلم را هم ببینید:
معرفی یک کتاب برای کمک به بهبود افسردگی و اضطراب
افسردگی در سالمندان چگونه است؟
افسردگی را می توان اختلالی به وسعت طول عمر انسان دانست. متخصصان سلامت روان در تحقیقات اخیر خود به این نتیجه رسیده‌اند که این اختلال مرموز و پیش‌رونده حتی در نوزادان نیز وجود دارد. اگرچه بسیاری از ما بر این باور هستیم که سالمندی دیگر سن بازنشستگی و فراغت از تمام دغدغه‌های جوانی و میانسالی است اما در عمل اینطور نیست.
برای بسیاری از زنان و مردان، آغاز سالمندی می تواند با افسردگی همراه باشد. اختلالی که به بهانه از کار افتادگی، دور افتادن از دوستان و آشنایان، خانه نشینی و احساس مفید نبودن جای خود را در روح و روان فرد سالمند باز می‌کند.
افسردگی سالمندان از کجا می‌آید؟
برای پاسخ به این پرسش ابتدا باید یکی از مهم ترین احساسات نهفته در ضمیر ناخودآگاه انسان را بشناسیم و آن احساس “ ارزشمند بودن” است. این همان احساسی است که وجودش عزت نفس را افزایش داده و فقدانش مانند سمی خطرناک به آرامی تار و پود عزت نفس را از بین می‌برد. حال احساس ارزشمندی در سالمندان چگونه است؟
حتما بخوانید : بسیاری از سالمندان پس از بازنشستگی دچار نوعی دور افتادگی تحمیل شونده از جامعه‌ی شغلی و روابط اجتماعی که سال‌ها نقش کلیدی در آن داشته‌اند، می‌گردند و این جدایی می‌تواند با احساس مفید نبودن همراه باشد که خود تیری خلاص برای حس ارزشمندی یک انسان است.
از سویی دیگر با افزایش سن، جسم انسان نیز شادابی و نیرومندی سابق را نداشته و بیماری‌های مختلف قدرت بیشتری برای خودنمایی پیدا می‌کنند. سالمندان دیگر نمی‌توانند به راحتی سابق فعالیت‌های فیزیکی انجام دهند و این احساس از کارافتادگی بدنی ضربه‌ای دیگر بر ارزشمندی دورن و عزت نفس آنها است.
هر بیماری مزمن پزشکی در سالمندان به خصوص اگر با حس ضعف و درد همراه باشد می‌تواند به عاملی تحریک کننده برای آغاز افسردگی سالمندان تبدیل شود. بیماری‌هایی مانند:
- پارکینسون
- سکته
- ناراحتی قلبی
- سرطان
- دیابت
- اختلالات تیروئید
- لوپوس
- زوال عقل و آلزایمر
- مولتیپل اسکلروزیس (MS)
- واکنش‌های دارویی
همچنین بسیاری از این افراد افسردگی سالمندان را تجربه می‌کنند زیرا با آغاز سن از کارافتادگی و خانه‌نشینی، در گذشته خود غرق می‌شوند. گذشته‌ای که اکنون نسبت به آن رضایت نداشته و خود را فردی خاطی یا قربانی می‌دانند. افسردگی سالمندان در کسانی بیشتر است که باور دارند عمر خود را به پوچی طی کرده‌اند و به هیچ یک از ارزوها و رویاهایی که در جوانی داشتند نرسیده اند.
برای رزرو وقت روانشناسی بالینی با ما تماس بگیرید:
وضعیت خانوادگی یکی دیگر از عوامل تاثیر‌گذار در افسردگی سالمندان است. بسیاری از زنان و مردان سالمند که امروز به تنهایی زندگی می‌کنند همان کسانی هستند که روزگاری چندین نفر بر سفره آنها نشست و برخاست داشتند. بسیاری از سالمندان در شکایات خود می‌گویند که: “ چشمان خود را باز کردیم و دیدیم که ناگهان دیگر کسی بر سر سفره ما و دورمان نیست.”
ازدواج و جدایی فرزندان از خانه پدری یکی از اصلی‌ترین عوامل تنها شدن والدین است که غیرقابل‌اجتناب می‌باشد اما بدون شک می‌توان ساز و کاری اندیشید که سالمندان از این احساس تنهایی دچار افسردگی نشوند.
همچنین مرگ عزیزان به ویژه همسر و دوستان هم سن و سال نیز یکی دیگر از دلایل قوت گرفتن افسردگی سالمندان است. ترس از نزدیک شدن به مرگ همچون پرتگاهی است که می‌تواند سالمند را به دره افسردگی پرتاب کند. در همین نقطه است که باید درمان افسردگی در سالمندی را جدی بگیرید.
سالمندان می‌توانند بستر مناسبی برای رشد گیاه هرز افسردگی باشند. احساس تنهایی و دور افتادگی، ناتوانی جسمی، تصور دوست داشتنی نبود، کاهش عزت نفس و از همه مهم‌تر ضعف در احساس ارزشمندی درون به دلیل عدم رضایت از خود از جمله مهم‌ترین دلایل بروز افسردگی سالمندان است با این حال درک این نکته مهم است که افسردگی بخش اجتناب‌ناپذیر پیری نیست.
پیش از هر چیز ابتدا باید به یاد داشته باشید که افسردگی سالمندان نشانه‌ای از ضعف یا نقص در شخصیت این قشر ارزشمند جامعه نبوده و تنها یک اختلال روحی و روانی است که می‌تواند محصول ترکیب شرایط محیطی و تله‌های شناختی سالمندان باشد.
افسردگی می‌تواند برای هر انسانی بدون در نظر گرفتن پیشینه و دستاوردهای قبلی زندگی و در هر سنی اتفاق بیفتد.
مهم نیست که چند ساله هستید و چه چالش‌هایی پیش رو دارید مهم این است که همواره می‌توانید با دریافت کمک از دانش و تخصص روانشناسان شادی و امید را به روح خود بازگردانید.
نشانه‌های افسردگی در سالمندان
اگر هنوز از افسردگی سالمندان خود اطمینان ندارید احتمالا باید به دنبال این علائم و نشانه‌ها باشید:
- احساس غم و ناامیدی شدید
- لذت نبردن از فعالیت‌هایی که پیش از این جذاب بود
- دردهای جسمی غیر قابل توضیح و تشدید شونده
- احساس درماندگی در چالش‌ها
- کاهش انگیزه و انرژی برای انجام کارهای روزمره
- کاهش اشتها و از دست دادن وزن
- اختلالات خواب (مشکل در به خواب رفتن یا در خواب ماندن، پرخوابی یا احساس مداوم خواب آلودگی در طول روز)
- کندی حرکتی و گفتاری
- افزایش مصرف الکل یا مواد مخدر
- عدم انگیزه برای مصرف داروهای تجویز شده از سوی پزشک
- نشستن در انتظار مرگ و افکار خودکشی
- احساس قوی سربار بودن، بی ارزشی و نفرت از خود
- مشکل در حافظه کوتاه مدت
نکته قابل توجه این است که هیچ ضرورتی برای همراه بودن افسردگی در سالمندان با احساس غم وجود ندارد.
بسیاری از سالمندان افسرده ممکن است که در ظاهر اصلا غمگین به نظر نرسند و حتی بگویند که احساس غمگین بودن ندارند.
در این حالت باید به نشانه‌هایی همچون پایین بودن انگیزه برای خود مراقبتی، دردهای جسمانی، کمبود انرژی و حتی پرخاشگری در آنها توجه داشته باشید. گاهی یک سالمند افسرده فردی عصبی و پرخاشگر به نظر می‌رسد.
بررسی‌های پزشکان و روانشناسان سلامت حاکی از آن است که بسیاری از دردهای مزمن و پرتکرار در سالمندان مانند درد آرتروز، سردرد، استخوان درد و … ناشی از سلطه افسردگی بر روان آنها می باشد.
حتما بخوانید : غم مانند یک قطاری است که طیف گستره‌ای از احساسات را در خود جای داده و هر روز بر روی یکی از ایستگاه‌ها توقف می‌کند. زمانی که سوار این قطار هستید احساسات مختلفی را در ترکیب با یکدیگر تجربه می‌کنید. یک روز خوب و روز دیگر بد هستید اما حتی زمانی که غصه می‌خورید همچنان احساس لذت و امید را با خود دارد در صورتی که افسردگی اینطور نیست.
افسردگی زمانی رخ می‌دهد که این قطار در ایستگاه احساس پوچی و ناامیدی توقف کند و دیگرهیچ سوختی برای ادامه مسیر نداشته باشد. توقف در این ایستگاه خیلی زود تمام چراغ‌های شادی و امید را خاموش کرده و مسافر خود را در یک تونل تاریک بی‌پایان رها می‌کند.
تمایز میان غم و افسردگی بالینی در سالمندان کار اسانی نیست و باید حتما توسط یک روانشناس ماهر انجام شود. بنابراین شما به عنوان مراقبین یک سالمند با مشاهده هر یک از این علائم لازم است که با یک رواشناس حوزه سالمندان مشورت نمایید.
انواع افسردگی در سالمندان
وجود تمام دلایلی که پیشتر ذکر شد برای ابتلای یک سالمند به افسردگی نیاز نیست، شدت یافتن تنها یکی از این عوامل می‌تواند اغازی برای یک افسردگی باشد که سایر نشانه‌ها را نیز با خود همراه می‌سازد. افسردگی سالمندان می‌تواند به صورت یکی از اشکال زیر نمایان شود:
افسردگی اساسی
این نوع افسردگی شامل علائم شدید است که توانایی فرد برای انجام کارهای روزمره، خواب، تمرکز و هرگونه لذت بردن از زندگی را مختل می‌سازد. توجه داشته باشید که تیک خوردن تمام این موارد برای آنکه بگوییم سالمندی در مرحله افسردگی اساسی است نیاز نیست. بنابراین در صورت مشاهده یک یا چند مورد بهتر است که به روان درمانگر مراجعه کنید.
اختلال افسردگی مداوم (دیستایمیا)
این نوع در مقایسه با افسردگی اساسی، شدت علائم کمتری دارد اما برای مدتی طولانی (حداقل دو سال) در شبانه روز یک سالمند حضور دارد.
افسردگی خفیف(جزئی)
افسردگی جزئی در مقایسه با دو نوع قبلی شدت علائم کمتری داشته و برای مدت زمان کوتاه‌تری مهمان ناخوانده روح و روان سالمندان است.
توجه داشته باشید که هر سه نوع نیاز به درمان داشته و باید در ارتباط با یک روان‌درمانگر یا روانپزشک ماهر درمان شود.
برای رزرو وقت روانشناسی بالینی با ما تماس بگیرید:
راه درمان افسردگی در سالمندان
افسردگی یک حالت روحی و روانی گذرا نیست، افسردگی یک اختلال روانی است که نیاز به مداخله مستقیم، درمان دارویی و روان درمانی دارد. در نتیجه با مشاهده علائم ذکر شده در خود یا هر سالمندی که وظیفه مراقبت از او را بر عهده دارید لازم است که به روان درمانگر مراجعه کنید زیرا بی‌توجهی به درمان افسردگی در سالمندان و تداوم علائم و نشانه‌های آن می تواند به منجر به مرگ زودرس شود زیرا همانطور که پیش از این نیز بارها تاکید کردیم تاثیر مستقیم و قابل توجه سلامت روان بر سلامت جسم می‌باشد.
بنابراین خط مقدم درمان افسردگی در سالمندان مراجعه به یک روان درمانگر متخصص و برگزاری جلسه مشاوره با او می‌باشد.
فراموش نکنید که در موارد این چنینی عدم پیگیری جدی و اکتفا کردن به خوددرمانی یا توصیه‌های دوستان و آشنایان غیرمتخصص می تواند عواقب سنگینی به همراه داشته باشد.
روانپزشکان و روان درمانگران با استفاده از رویکردهای درمانی و تکنیک‌های مختلف مانند گروه درمانی شناختی رفتاری، درمان فردی شناختی رفتاری (CBT)، روان درمانی بین فردی (IPT)، خاطره درمانی، درمان هیجان مدار (EFT) یا تکنیک‌های ذهن اگاهی و رفتار درمانی عقلانی هیجانی(REBT) به فرد سالمند کمک می‌کنند تا ابرهای تیره افسردگی را از اسمان روح و روان خود دور کرده و دوباره به زندگی بازگردند، حتی اگر باور دارند که سال‌های زیادی برای جبران باقی نمانده است.
پیشگیری از افسردگی در سالمندان
خود مراقبتی برای پیشگیری از اختلالات روحی روانی مزمن مانند افسردگی و انواع اختلالات اضطرابی از جمله مهم‌ترین توصیه‌های روانشناسان سلامت برای ارتقاء سطح سلامت روان جامعه می‌باشد.
این مورد در خصوص افسردگی دوران سالمندی نیز بسیار موثر است. اینگونه از بروز افسردگی در دوران سالمندی پیشگیری کنید:
راه های ارتباطی خود را حفظ کنید
اگر در آغاز افسردگی هستید ممکن است نخواهید که با کسی ارتباط داشته باشید یا کسی را ببینید اما باید تلاش کنید که این انرژی منفی و مقاومت را شکست دهید.
برای جلوگیری از افسردگی نیاز است که در دوران سالمندی و بازنشستگی نیز همچنان روابط اجتماعی خود را با قوت ادامه دهید.
ارتباط با همسالان می‌تواند نقش بسیار موثری در کاهش علائم افسردگی داشته باشد.
اگر نمی‌توانید برای معاشرت از خانه بیرون بیایید از دوستان و عزیزان خود دعوت کنید که به دیدار شما بیایند یا از طریق تلفن، تماس تصویری و … با آنها در ارتباط باشید. سعی کنید که حداقل یکبار در روز به بهانه خریدهای کوچک و سبک یا پیاده‌روی از خانه خارج شوید.
احساس مفید بودن را حفظ کنید
یکی از بهترین راه‌هایی که می‌توانید از طریق آن روابط اجتماعی و احساس ارزشمندی را دوران سالمندی حفظ کنید عضویت در گروه‌های NGO یا همان فعالیت‌های داوطلبانه است.
حتی می‌توانید به یک گروه حمایت از افسردگی در سالمندان بپیوندید و به همسالان خود برای عبور از این بحران کمک کنید. مراقبت از یک حیوان خانگی گزینه دیگری است که می‌تواند احساس مفید بودن را در شما زنده نگه دارد.
حتما بخوانید : خندیدن را فراموش نکنید
از هر فرصتی برای خندیدن استفاده کنید. به یاد داشته باشید که ذهن فریب خنده را باور کرده و پس از چندین بار لبخند و خنده برنامه‌ریزی شده دیگر به طور خودکار هورمون لذت و شادی در مغز شما ترشح می‌‌شود.
بنابراین خود را در معرض فعالیت‌های خوشایند و خنده‌دار قرار دهید.
معنا را در زندگی خود حفظ کنید
اگرچه سالمندی می‌تواند سن رهایی از تب و تاب جوانی و میانسالی باشد اما سن از کار افتادگی هدف و معنا در زندگی نیست. برای پیشگیری از افسرده شدن لازم است که متناسب با شرایط و وضعیت خود در هر سنی که هستید معنای جدیدی را به زندگی تزریق نموده و اهدافی برای آینده در نظر بگیرید.
بر همین اساس روی کارهایی که هنوز می‌توانید انجام دهید تمرکز کنید نه کارهایی که قبلا انجام داده‌اید و اکنون دیگر قادر به انجام آنها نیستید. برای مثال می‌توانید متناسب با شرایط خود مهارت جدید بیاموزید و از پیشرفت در آن لذت ببرید.
به یاد داشته باشید که قرار نیست بهترین باشید بلکه قرار است بهترین خود را به نمایش بگذارید.
سفر و تفریح کنید
اگر فرزندانتان از پیش شما رفته‌اند پس شاید زمان آن رسیده که دیگر شما مهمان آنها باشید. برای بازگشت به خانه پدری اصرار نکنید بلکه خود به دیدار آنها بروید. سعی کنید که برای تعطیلات برنامه داشته باشید و تمام طول تعطیلات را در خانه به تنهایی نگذرانید.
سبک زندگی سالم را آغاز کنید
اگر تا پیش از رسیدن به دوران سالمندی سبک زندگی سالم یکی از آرمان‌های زندگی شما نبوده دیگر وقت آن رسیده که پا در این راه بگذارید. عادت‌های مخرب مانند رژیم غذایی ناسالم، مصرف نوشیدنی‌های الکلی و استعمال دخانیات را به حداقل برسانید. اکنون دیگر زمان استقبال از غذاهای سالم و رژیمی و ورزش روزانه است. بدن خود را سرپا نگه دارید.
کلینیک روانشناسی چمان
ما در کلینیک روانشناسی چمان به تمام افراد با سنین مختلف خدمات رواندرمانی ارائه می‌کنیم، از جمله سالمندان عزیز. کافی است با ما تماس بگیرید:
ما از ساعت 8 تا 21 در کلینیک هستیم. برای رزرو وقت مشاوره و روانشناسی تماس بگیرید:
