درمان ترس از تنهایی در کودکان

ترس از تنهایی با دنیایی از خیالات، بخشی از کودک بودن است اما این ترس تا کجا می تواند ادامه پیدا کند؟ آیا شما هم یکی از صدها مادری هستید که هنگام تنها گذاشتن کودکان خود در خانه با عذاب وجدان رو به رو می‌شوند؟ در این محتوا از مجله روانشناختی چمان می‌خواهیم راهکارهایی موثر برای درمان ترس از تنهایی در کودکان ارائه دهیم.

ترس بخشی جدا نشدنی از دوران کودکی است. ترسیدن از هیولاهای پنهان شده در کمد، سگ‌هایی که در حال نزدیک شدن هستند، سایه‌ای در تاریکی که برای دزدی آمده است، رعد و برق شدید، وحشت از بازنگشتن مادر و ….

ما به عنوان والدین همیشه به دنبال این هستیم که احساس بهتری در فرزندان خود ایجاد کنیم احتمالا اگر می‌توانستیم اولین روزهای به دنیا امدن خود را به یاد بیاوریم منشاء این ترس را بهتر درک می‌کردیم. دنیایی بیرون از درون امن مادر که هر لحظه چیزی برای شگفتی دارد.

احتمالا این مثل قدیمی را شنیده‌اید که می‌گویند: “ ترس برادر مرگ است!”

نگران نشوید! نمی‌خواهیم شما را بترسانیم!

می‌خواهیم بگوییم که احساس ترس در درازمدت می‌تواند سلامت روان و به دنبال ان سلامت جسم فرزندان عزیز شما را به خطر بیندازد بنابراین ضرورت دارد که درمان ترس از تنهایی را جدی گرفته و حل این مشکل را به باور عمومی : “بزرگ می‌شود و یادش می‌رود ” نسپارید.

 

ترس از تنهایی چیست؟

نه اشتباه نکنید! منظور ما ترس از احساس تنهایی به لحاظ عاطفی و پیدا نکردن یار در سال‌های پرشور جوانی یا دوران سالمندی نیست منظور ترس تنها ماندن در خانه یا هر محیط دیگری است که نفر دومی حضور نداشته باشد.

ترس از تنها ماندن تنها ویژه کودکان نبوده و در بزرگسالان نیز دیده می‌شود هرچند در اکثر موارد سرنخ اصلی این ترس بزرگسالان را می‌توان در اتفاقات کودکی پیدا کرد.

در اصطلاح روانشناسی به ترس شدید و غیر منطقی از تنهایی اتوفوبیا گفته می‌شود که فرد معمولا آن را زمانی که برای ساعات یا روزهایی کاملا تنها است تجربه می‌کند. در موارد شدید، فرد حتی زمانی که در جمع و کنار دیگری حضور دارد نیز این وحشت ناخوداگاه را تجربه می‌کند.

میزان شیوع ترس از تنها ماندن در کودکان برای هر دو جنس دختر و پسر تقریبا یکسان بوده و اگرچه هیچ سن خاصی برای درگیر شدن با این ترس وجود ندارد اما معمولا کودکان ۳ تا ۹ سال آن را به شکل قوی‌تر تجربه می‌کنند یعنی درست همان سنی که کودک احساسات مشخصی دارد اما تحلیل و ابراز آن‌ها برایش دشوار است.

در برخی موارد این ترس با سایر ترس‌های غیر واقعی مانند ترس از تاریکی در کودکان و یا وحشت از تنها خوابیدن ترکیب می‌شود که در این صورت شرایط برای والدین بسیار سخت‌تر خواهد شد.

تفاوت ترس از تنهایی با تنهایی چیست؟

وقتی احساس تنهایی می‌کنید و از این بابت ناراحت هستید به این معنا است که در برقراری رابطه عاطفی با دیگران دچار مشکل بوده و نسبت به کمیت یا کیفیت ارتباطات اجتماعی در زندگی احساس دور افتادگی می‌کنید اما منظور از اوتوفوبیا یا همان ترس از تنها ماندن زمانی است که حتی از فکر کردن به تنهایی در یک فضا دچار اضطراب و ترس شدید می‌شوید.

ترسیدن از تنها بودن در یک محیط، احساسی مشترک میان بزرگسالان بالغ و کودکان است اما از آنجایی که کودکان به بلوغ روانی و فکری کافی برای تشریح و توصیف درست و دقیق احساسات خود نرسیده‌اند معمولا واکنش‌های منفی و مخرب از خود نشان می‌دهند تا از این طریق به والدین هشدار دهند که در خطر روانی یا فیزیکی هستند.

علت ترس از تنهایی در کودکان چیست؟

در محتوای رفتار با کودک لجباز به طور کامل توضیح دادیم که در اکثر موارد علت این لجبازی کودکان عدم رضایت ان‌ها از رابطه عاطفی با والدین و یا دریافت بی‌توجهی از جانب پدر و مادر می‌باشد. در حقیقت اینطور می‌توان گفت که اگر کودک شما از تنها بودن می ترسد باید ریشه ان را در کیفیت روابط عاطفی جستجو کنید.

الگوی دلبستگی ناایمن یکی از عوامل تشدید کننده ترس از تنها ماندن در کودکان است به این معنا که کودک خردسال شما توجه و مراقبت کافی را از مراقبان اصلی خود دریافت نکرده و از رهاشدگی وحشت دارد.

منظور کودکی است که به دلیل سهل‌انگاری‌ها و غیب شدن‌های گاه و بی‌گاه مادر دچار این تشویش شده است که امکان ناپدید شدن همیشگی مادر وجود دارد بنابراین هربار تنها ماندن در خانه می‌تواند برای او نشانه‌ی به واقعیت پیوستن این کابوس باشد!

خاطرات و تجربه‌های ترسناک نیز نقش بسیار موثری در ترس کودکان دارند. روانشناسان بر این باور هستند که فوبیا یعنی ترس بسیار شدید و غیر واقعی نسبت به یک پدیده معمولا همیشه ریشه در تجربه‌های واقعی دارد. بر همین اساس ترس از تنها ماندن در کودکان می‌تواند از یک تجربه ترسناک به دنبال تنها ماندن در خانه، ماشین، حمام، اتاق بازی و …. ایجاد شده باشد.

همچنین اگر کودک شاد و سرزنده شما پس از ورود به یک فضای جدید مانند مهد کودک یا برقراری ارتباط با یکی از اقوام و آشنایان ناگهان تبدیل به کودکی با فوبیایی شدید نسبت به تنها ماندن شده است خوب است که کمی بیشتر نبست به رفتارهای افراد جدیدی که فرزندتان با آن‌ها وقت می‌گذراند حساس شوید.

این ترس از تنها ماندن در کودکان می‌تواند ناشی از وجود فضای دلهره‌آور در یک مهد کودک، کلاس هنری، یا خانه اقوامی که از او نگه‌داری می‌کنند، باشد همچنین این احتمال وجود دارد که فردی با رفتارهای مخرب و تهدیدآمیز، ترس تنهایی را در کودک شما تقویت می‌کند.

روانشناسان همواره تاکید دارند که در انتخاب مراقب و پرستار کودکان خود ابتدا حتما در یک گفتگوی دوستانه نسبت به سلامت روان، تعهد، اگاهی و خوش رفتاری وی اطمینان حاصل کنید.

کودکان تاثیرپذیری روانی بسیار زیادی از کسانی دارند که بخش عمده‌ای از زمان خود را با آن‌ها می گذرانند.

تروماهای دوران کودکی مانند طلاق یا مرگ والدین، ابتلا به یک بیماری سخت، غیبت طولانی مدت مادر، خشونت خانگی، سوء استفاده و تعرض جنسی، درگیری والدین با انواع اختلالات اضطرابی و ایجاد هراس توسط آنها از جمله عواملی هستند که معمولا توسط کودکان درگیر با ترس تنهایی گزارش شده و می‌تواند نقش موثری در تشدید این مشکل داشته باشد.

 

برای درمان ترس از تنهایی کودکم چه کنم؟

این کاملا قابل درک است که والدین برای از بین بردن احساسات منفی کودک خود مانند ترس، گاهی شتابزده عمل نموده و بی‌تابی کنند اما باید بدانید که رفتار شما نسبت به ترس‌های فرزندانتان می‌تواند تاثیر مستقیمی بر روند درمان داشته باشد. پیش از کودک باید روی خودتان کار کنید. ایا آماده رویارویی با این چالش هستید؟

مهارت خودتنظیمی

خودتنظیمی یک کلید طلایی نامرئی در برابر احساسات منفی است. بزرگسالان زمانی که به دلیل افکار خود در یک موقعیت به ظاهر ترسناک قرار می‌گیرند خیلی زود و ناخوداگاه کلید این مهارت را روشن نموده و با مدیریت افکار از بن بست احساسی خارج می‌شوند.

ایجاد خودتنظیمی در کودکان به زمان، تمرین و فضا برای آزمون و خطا نیاز دارد.

برای این منظور لازم است که ابتدا ترس کودک از تنهایی را به رسمیت شناخته و از او بخواهید که در خصوص این احساس با شما صحبت کند آنگاه می‌توانید به او آموزش دهید که هنگام تنهایی در اتاق خواب زمانی که هوا تاریک است چگونه اطمینان یابد که سایه ترسناک پشت شیشه، شاخه درخت بوده و خطری ندارد.

حتما بخوانید : درمان ترس از رعد و برق در کودکان

از ترس‌ها نترسید!

ترس بخشی طبیعی از مکانیزم دفاعی انسان برای عملیات جنگ و گریز در مواقع احساس خطر می‌باشد بنابراین گاهی در کودکان نیز ترسیدن بخشی طبیعی و سالم از رشد ان‌ها است.

اگر می خواهید به درمان ترس‌های کودک کمک کنید اول از همه باید خونسردی خود را حفظ نموده و نسبت به چالشی که کودکتان با ان درگیر است دچار اضطراب نشوید. زیرا کودکان احساسات والدین را درک نموده و آن‌ها را دورنی‌سازی می‌کنند.

 

خودتان را مدیریت کنید!

بیشتر ترس‌های دوران کودکی از یک تصویرسازی ذهنی ناشی می‌‌شوند مانند یک کت در کمد که شبیه هیولا به نظر می‌رسد. اگر می‌‌خواهید به کودکتان کمک کنید باید بتوانید از ترس‌های او نترسید و مسیر آموزش را در پیش گیرید تا خودتنظیمی در کودک رشد پیدا کند.

همه‌ی ما می‌خواهیم به کودک خود فرصت بدهیم که با کسب تجربه از موقعیت‌های سخت زندگی عبور کرده و راه و چاه را بشناسد اما تحمل این شرایط برای برخی از والدین خیلی دشوار است همین امر موجب می‌شود که نسبت به مشکلات روحی فرزند خود مانند ترس از تنها بودن همراه با وسواس و مراقبت افراطی یا به شکل پرخاشگرانه رفتار کنند.

هر یک از این عکس‌العمل‌های هیجانی می‌تواند موجب تقویت احساس ترس در کودک شده و او را از مسیر رشد باز دارد.

بنابراین اگر می‌خواهید به درمان ترس‌های کودک خود کمک کنید ابتدا باید خویشتن‌داری به عنوان یک پدر یا مادر را بیاموزید.

ترس های رایج کودکان کدامند؟

برای انکه بتوانید به کودکان برای پیروز شدن بر یک ترس درونی کمک کنید ابتدا باید فاجعه انگاری و شخصی‌سازی را از ذهن خود و کودک دور نمایید به این معنا که ترس‌های او را یک اتفاق عجیب که تنها ویژه همین یک کودک است برداشت نکنید.

بر همین اساس خوب است که ترس‌های رایج و شایع دوران کودکی را بشناسید:

• تنها بودن
• تاریکی
• سگ و هر حیوان بزرگ دیگری
• خرابکاری و درست انجام ندادن کارها
• ارتفاع
• واکسن زدن
• مراجعه به پزشک
• صداهای خیلی بلند و ناآشنا
• موجودات خیالی که در تاریکی و فضاهای بسته مانند کمد کمین کرده‌اند

اگر کودک شما هر یک از این ترس‌ها را تجربه می‌کند نگران نشوید! کافیست یاد بگیرید که چطور این ترس را برای او عادی سازی کنید و خودمراقبتی را جایگزین وحشت نمایید.

حتما بخوانید : درمان اضطراب جدایی در کودکان

راه های درمان ترس از تنهایی در کودکان

برای درمان ترس‌های شدید و پیش رونده دریافت کمک از روانشناس کودک نخستین و بهترین اقدامی است که می‌توانید انجام دهید. نیازی نیست که بترسید! شرکت در جلسات روان‌درمانی با یک مشاور کودک به این معنا نیست که فرزند کوچک شما یک بیمار روانی است.

روانشناس متخصص در حوزه کودکان از طریق گفتگو، تحلیل احساسات و آموزش مهارت خودتنظیمی به کودک شما کمک می‌کند تا روش‌های کنترل ترس را بیاموزد، خاطرات ترسناک را تخلیه کند و شرایط را بهتر بسنجد.

روان‌درمانگر این نکات را به کودک شما می‌آموزد:

• گفتگو با خود برای خودتنظیمی هوشیارانه زمانی که در یک موقعیت ترسناک قرار می‌گیرد.
• درک غیر واقعی بودن موجودات در کمین مانند هیولا یا دزد
• ایجاد اطمینان در کودک نسبت به اینکه خطری او را تهدید نمی‌کند و والدین مراقب او هستند
• بازی درمانی برای کمک به برون ریزی کودک و پاک کردن خاطرات ترسناک
• آموزش تکنیک‌های ارام‌سازی هنگام قرار گرفتن در موقعیت‌های ترسناک
• مواجه درمانی

چه زمانی نیاز به دارودرمانی هست؟

نخستین گام برای درمان ترس تنهایی در کودکان برگزاری جلسات مشاوره با کودک و والدین او می‌باشد که در اکثر موارد اثرات کاملا مثبتی داشته و خیلی زود به نتیجه مطلوب می‌رسد اما در صورتی که ترس شدید مشکلات جسمانی به همراه داشته باشد و یا عوارضی همچون لکنت زبان، عدم تمرکز و توجه، ضعف در یادگیری، مشکل حافظه و … را ایجاد کند روانشناسان در کنار روان‌درمانی، از نسخه‌های دارویی روانپزشک نیز کمک می‌گیرند.

هدف از مصرف دارو ایجاد ثبات در وضعیت روانی کودک و کاهش عوارض جسمانی با هدف کسب نتیجه بهتر از جلسات روان‌درمانی می‌باشد.

بنابراین در صورت مراجعه به یک روانشناس و روانپزشک متخصص و باتجربه هیچ نیازی نیست که نگران اعتیاد فرزندان خود به دارو یا عوارض آن باشید.

کلینیک روانشناسی چمان

فرزندپروری سالم و ارتقاء سلامت روان کودکان یکی از اهداف اصلی کلینیک چمان است که در جهت تحقق این هدف تیمی مجرب و حرفه‌ای از متخصصین حوزه روانشناسی کودک و نوجوان را گرد هم آورده تا با به کارگیری جدیدترین رویکردهای درمانی در سطح بین‌المللی به حل مشکلات فرزندان شما بپردازد.