همه چیز درباره سندروم پیش از قاعدگی یا PMS

زنان هر ماه با نزدیک شدن به شروع عادت ماهیانه که ما غالبا آن را با اصطلاح پریود می‌شناسیم، مجموعه‌ای از نشانه‌های جسمی و روانی را تجربه می‌کنند که عامل اصلی بروز این حالات، تغییر هورمون‌های جنسی است. تجربه مکرر علائمی همچون بی قراری، درد در نواحی مختلف بدن، احساس بی‌حوصلگی و کلافگی گاهی این سوال را در ذهن زنان و خانواده‌ آنها ایجاد می‌کند که مبادا به افسردگی مبتلا شده باشند؟ باید بگوییم به احتمال زیاد آنها به سندروم پیش از قاعدگی یا PMS دچار شده‌اند؛ نشانه‌های سندروم پی ام اس اغلب یک هفته قبل از آغاز پریود ظاهر می‌شوند.

سندروم پیش از قاعدگی یا PMS چیست؟

آنوتومی بدن زنان به گونه‌ای است که آنها را قادر به باروری و زایمان می‌کند. در همین راستا، بدن آنها از سن بلوغ تا دوره‌ی یائسگی هر ماه تخمک‌هایی در رحم آزاد می‌کند تا در صورت وجود اسپرم، باروری رخ داده و زیگوت تشکیل شود (زیگوت یا تخم در نهایت به جنین تبدیل می‌شود).

در همین حین دیواره‌ی رحم ضخیم می‌شود تا محیط را برای تغذیه‌ی زیگوتِ احتمالی آماده سازد، اما اگر اسپرمی در رحم وجود نداشته باشد زیگوتی هم تشکیل نشده و در نتیجه دیواره‌ی ضخیم شده‌ی رحم شروع به ریزش می‌کند که همان پریود یا قاعدگی نام دارد. این چرخه که معمولا در اکثر زنان ۲۸ روز یک بار رخ می‌دهد، هر ماه این شانس را برای باروری مهیا می‌سازد.

معمولا ۱۴ روز پس از شروع عادت ماهانه یعنی در میانه‌ی هر چرخه، زن وارد مرحله آزاد سازی تخمک می‌شود که اگر تخمک به زیگوت تبدیل نشود علائمی مانند سردرد، نفخ، التهاب و احساس ناراحتی، تحریک پذیری و … به وجود می‌آید که از این نشانه‌ها به عنوان سندروم پیش از قاعدگی یاد می‌کنند.

تمام زنانی که پریود می شوند لزوما پی ام اس را تجربه نمی‌کنند، با این وجود آمار کسانی که حداقل یک بار در طول عمر خود این سندروم را تجربه میکنند بسیار قابل توجه است. همان طور که اشاره شد نشانه‌های سندروم، در نیمه‌ی دوم چرخه و حدود پنج الی هفت روز قبل از شروع پریود مشاهده می‌شود.

در بسیاری از موارد علائم به شدتی هستند که می توانند حتی انجام فعالیت‌های روزمره را برای زنان دشوار سازند. در این دوره تحریک پذیری زنان افزایش یافته و ممکن است نسبت به مسائلی که در حالت عادی برای آنها اهمیتی ندارد واکنش شدیدی نشان دهند که این مورد اغلب در روابط بین فردی زنان تاثیر منفی می‌گذارد به طوری که احتمالا بیشترِ جر و بحث‌های آنها با شریک عاطفی یا اعضای خانواده‌شان در همین دوره رخ می‌دهد.

متاسفانه آمار استعفا و ترک کار توسط زنان در این دوران بالا است که نشان می‌دهد علاوه بر روابط خانوادگی و دوستان، این سندروم بر روابط کاری و تحصیلی آنان نیز تاثیر میگذارد. زنانی که از چنین سندرومی رنج می‌برند بهتر است اتخاذ تصمیمات مهم را به روزهای پس از این دوره موکول کنند زیرا به دلیل نوسانات هورمونی، هیجانات و خلق زن در وضعیتی ناپایدار قرار دارد و این عامل ریسک پشیمانی پس از یک تصمیم هیجانی را افزایش می دهد.

برای جلوگیری از بروز هر گونه مشکل در روابط عاطفی، بهتر است هر دو نفر (زن و مرد) نسبت به علائم پی ام اس آگاه باشند تا بدانند چنین نشانه‌هایی به دلیل نوسانات هورمونی رخ داده و به عنوان یک اختلاف هیجانی گذرا، از تضاد ایجاد شده عبور کنند.

در کنار تلاش‌های زن برای خودمدیریتی و کنترل علائم این سندروم، درک و همدلی نزدیکان نیز نقش بسیار موثری در حفظ آرامش این دوران دارد.

لازم به ذکر است همدلی شریک عاطفی می‌تواند بار روانی بسیار زیادی را از دوش زن در دوران PMS بردارد.

اگر مردان از نشانه‌های این سندروم اطلاع داشته باشند از بسیاری از تضادها و سوءتفاهم‌ها در این بازه زمانی جلوگیری می‌شود زیرا درمی‌یابند که هنگام بروز تغییرات خلقی همچون پرخاشگری‌های بی‌دلیل، زن دچار تغییرات هورمونی شده و این موضوع صرفا به دلیل وجود مشکل در رابطه نیست.

متاسفانه بسیاری از افراد، به دلیل نداشتن آگاهی کافی در خصوص این اختلال روحی موقت، نشانه‌های دوران پی ام اس را به سخره می‌گیرند و با نیش و کنایه، تغییرات خلقی ناشی از نوسانات هورمونی را کتمان می‌کنند. اما باید تاکید کنیم که به لحاظ علمی این سندروم وضعیتی کاملا واقعی است که به دنبال نوسانات شدید هورمونی رخ داده و شباهتی به جک‌های پیامکی ندارند.

علائم سندروم پیش از قاعدگی یا PMS چیست؟

PMS که مخفف premenstrual syndrome است شامل نشانه‌هایی می‌باشد که ممکن است در زنان مختلف، به شکل متفاوتی بروز پیدا کنند یعنی هر زنی که این سندروم را تجربه می‌کند لزوما تمام نشانه‌های زیر را نخواهد داشت.

از آنجا که علائم PMS بسیار رایج است، اکثر زنان حداقل یک بار در طول عمر خود آنها را تجربه می‌کنند اما برای ابتلا به این سندروم لازم است حداقل چند مورد از نشانه‌های زیر به طور مداوم و با شدت قابل توجه، قبل از پریود‌ها ظاهر شوند.

نشانه‌های عاطفی-هیجانی:

اضطراب و بی‌قراری
تحریک پذیری و پرخاشگری غیرعادی
تغییراتی در اشتها که شامل تمایل شدید به غذا خصوصا شیرینی‌جات می‌شود
تغییراتی در الگوی خواب مانند خستگی مزمن و سخت به خواب رفتن
خلق ناشاد و یا غمگین که می‌تواند تبدیل به گریه‌های ناگهانی و غیرقابل کنترل شود
تغییرات سریع در خلق و طغیان‌های عاطفی
کاهش تمایل به رابطه جنسی
مشکلاتی در تمرکز کردن و حافظه

نشانه‌های جسمانی:

نفخ شکم
گرفتگی عضلات
تورم سینه‌ها همراه با درد
جوش صورت
اختلالات گوارشی مانند یبوست و اسهال
سردرد
درد ناحیه کمر و شکم
حساسیت زیاد نسبت به نور و صدا

نکتۀ مهم در خصوص نشانه‌های فوق این است که شدت، نوع و شکل علائم احتمالا در گذر زمان تغییر می‌کنند به عنوان مثال ممکن است هر ماه به مدت یک سال سردرد یکی از نشانه‌های اصلی این دوران باشد اما اکنون پرخوری جای خود را به سردرد داده است.

همچنین علائم پی ام اس تحت تاثیر شرایط زندگی زنان نیز قرار میگیرند و احتمال دارد در موقعیت‌های استرس‌زا نشانه‌ها شدیدتر تجربه شوند.

برخی از نشانه‌های عاطفی مانند تغییرات خلقی شدید، گریه‌های ناگهانی، ‌احساس غم و پرخاشگری ممکن است ذهن افراد را به سمت اختلال افسردگی ببرد زیرا همان طور که گفته شد برخی از نشانه‌های این سندروم و افسردگی با یکدیگر همپوشانی دارند اما چگونه می‌توان این دو مورد را از هم تفکیک کرد؟

در زنان مبتلا به افسردگی، علائم در اکثر روزهای ماه تجربه می‌شوند و این موضوع تنها محدود به روزهای قبل از شروع پریود نمی‌باشد اما آنهایی که مبتلا به این سندروم هستند نشانه‌های مربوطه را تنها در روزهای خاصی از ماه تجربه می‌کنند که معمولا حداکثر تا سه روز پس از آغاز عادت ماهیانه رفع می‌شوند.

تفاوت PMS و PMDD

خوب است بدانید که اختلال دیگری با نام اختصاری PMDD نیز وجود دارد که نشانه‌های آن درست مشابه سندروم پیش از قاعدگی است با این تفاوت که بسیار شدیدتر تجربه می شود. همان طور که احتمالا تاکنون متوجه شده‌اید از PMDD با عنوان اختلال یاد می‌شود زیرا عملکرد شخص را در زمینه‌های مختلف زندگی مختل می‌کند. PMDD اختلالی است که با مراقبت‌های خانگی و خوردن دمنوش‌های آرامش‌بخش تلطیف نمی‌یابد و برای درمان آن باید حتما از مختصصان حوزه روان درمانی کمک دریافت شود.

علل و خاستگاه‌های سندروم پیش از قاعدگی یا PMS

علت اصلی بروز این سندروم هنوز ناشناخته است اما بسیاری از محققان مجموعه‌ای از تئوری‌های احتمالی را مطرح کرده‌اند که می‌تواند نقش فعالی در ایجاد آن داشته باشند. در ادامه به برخی از علل احتمالی موثر می‌پردازیم.

هورمون‌های جنسی

همان طور که پیشتر نیز اشاره شد قاعدگی، چرخه‌ای متشکل از زنجیره‌ی تغییرات فیزیکی و روانی می‌باشد. این چرخه که هر ماه به طور طبیعی در بدن زنان رخ می‌دهد، در پی نوسانات هورمون‌های جنسی بدن ایجاد می‌شود.

هورمون‌ها، مواد شیمیایی بدن هستند که با غلظت کم توسط غدد درون ریز تولید می‌شوند و وارد خون می‌گردند و از طریق خون، خود را به اندام هدف رسانده و باعث ایجاد پاسخ مناسب در اندام هدف می‌شوند. استروژن و پروژسترون دو نوع از هورمون‌های جنسی موثر در چرخه‌ی قاعدگی می‌باشند.

استروژن هورمونی است که در نیمه‌ی اول سیکل قاعدگی بیشتر آزاد شده و اثر تقویت کننده بر میل جنسی دارد. در نیمه‌ی دوم سیکل، استروژن به شدت کاهش می‌یابد که برخی از محقیقن این بالا و پایینِ شدن ماهانه‌ی میزان استروژن را در بروز نشانه‌های پی ام اس موثر میدانند.

استروژن مستقیما بر خلق اثر ندارد اما بر قسمت‌هایی از مغز که مسئولیت‌های تنظیم خلق را به عهده دارند اثر میگذارد. این هورمون باعث:

افزایش سروتونین و تعداد گیرنده‌های آن در مغز (سرتونین یکی از مواد شیمیایی مغز است که کاهش آن می‌تواند منجر به افسردگی شود)
اصلاح تولید و اثرات اندروفین (اندروفین ماده‌ی شیمیایی در مغز است که منجر به ایجاد حس خوب در ما می‌شود)
محافظت از سلول‌های عصبی در برابر تخریب

نتایج تحقیقات مرتبط با استروژن و تاثیرات آن بر خلق تا حدی ضد و نقیض هستند که برای رسیدن به پاسخی واضح و روشن نیازمند پژوهش‌های علمی بیشتری می‌باشد.

وجود اختلال روانشناختی زمینه ای

اگر زنان، مبتلا به یکی از انواع اختلالات روانشناختی مزمن مانند افسردگی و اضطراب باشند، احتمال تجربه‌ی سندروم پیش از قاعدگی و شدت بروز علائم در آنها افزایش می‌یابد. گویی این اختلال پشت پرده بستر مناسب را برای بروز نشانه‌های این سندروم فراهم می‌کند به همین دلیل تفکیک این اختلالات از PMS و PMDD بسیار اهمیت دارد تا بتوان رویکردهای درمانی مناسبی به کار گرفت.

اگر اعضای دیگری در خانواده سابقه‌ی پی ام اس، اختلال دوقطبی، افسردگی و افسردگی بعد از زایمان را داشته باشند، شانس ابتلا به این سندروم افزایش می‌یابد.

همچنین کسانی که اختلالات روانشناختی زمینه‌ای مانند افسردگی یا اضطراب دارند ممکن است شاهد تشدید این علائم در دوره‌ی قبل از پریود خود باشند که پس از اتمام دوره‌ی فعال نشانه‌ها و شروع پریود از شدت آنها کاسته می‌شود اما علائم همچنان تا حدی باقی می‌مانند.

سبک زندگی ناسالم

عادت‌های رفتاری ناسالم می‌توانند بر شدت نشانه‌های این سندروم تاثیر بگذارند. عادت‌هایی که می‌توانند نشانه‌ها را بدتر کنند عبارتند از:

سیگار کشیدن
مصرف غذاهای پرچرب، شیرین و شور
نداشتن فعالیت فیزیکی منظم
کمبود خواب مناسب

همچنین تحقیقی در سال ۲۰۱۸ نشان داده است مصرف سنگین الکل به مدت طولانی احتمال ابتلا به این سندروم را افزایش می‌دهد.

چگونه نشانه‌های سندروم پیش از قاعدگی را مدیریت کنیم؟

همان طور که گفته شد علائم چنین سندرومی می‌تواند تاثیرات مخربی بر روابط بین فردی زنان، موقعیت شغلی و تحصیلی آنها داشته باشد و همچین خود شخص را نیز آزرده خاطر می‌کند.

بنابراین اقدام به موقع و مناسب برای کنترل این نشانه‌ها اهمیت بسیاری دارد.

از روانشناس کمک بگیرید

درست است که برخی نشانه‌های پی ام اس مانند نفخ شکمی یا سردرد را می‌توان با خوردن قرص‌های مسکن تحمل کرد اما علائم عاطفی مانند احساس ناراحتی، گریه‌های ناگهانی و رفتارهای پرخاشگرانه باید تحت نظر متخصص روانشناس مدیریت شوند. روانشناس مربوطه با توجه به رویکرد خود راهکارهای مناسب را ارائه میدهد برای مثال به زنان پیشنهاد می‌شود که با نوشتن دقیق نشانه‌ها به مدت یک ماه، شروع این سندروم و شدت آن را با یکدیگر بررسی کنند.

از سوی دیگر، تشخیص اینکه مشکل زن PMS یا PMDD است از طریق روانشناس متخصص امکان پذیر می باشد؛ همان طور که اشاره شد PMDD همان علائم پی ام اس را در مقیاسی شدیدتر به همراه دارد به نحوی که ممکن است افکار خودکشی در این دوره ذهن شخص را به طور جدی درگیر کند؛ بنابراین در صورت تجربه طولانی مدت این علائم لازم است که در اسرع وقت جهت دریافت درمان به درمانگر مراجعه شود.

برای رزرو وقت روانشناسی بالینی با ما تماس بگیرید:

88652505 | 88652502 | 021

تنظیم رژیم غذایی مناسب

داشتن رژیم غذایی غنی از ویتامین‌ها و رعایت یک سری نکات می‌تواند در کنترل برخی نشانه‌های جسمانی بسیار موثر باشد برای مثال:

برای جلوگیری از نفخ شکمی بهتر است مقدار غذای هر وعده را کم و به تعداد وعده‌ها بیفزایید.
مصرف نمک و مواد غذایی شور را محدود کنید
مصرف کربوهیدرات‌های پیچیده مانند میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل پیشنهاد میشود
از نوشیدن قهوه و الکل پرهیز کنید

همچنین مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین‌های زیر توصیه می‌شود:

منزیم
کلسیم
ویتامین B6
امگا-۳ و امگا۶

اگر تمایل به مصرف مکمل‌های دارویی حاوی این ویتامین‌ها دارید بهتر است که ابتدا با پزشک خود مشورت کنید.

ورزش منظم

تاثیرات به سزای ورزش منظم بر هیچ کس پوشیده نیست، ممکن است در نیمه‌ی دوم چرخه‌ی قاعدگی احساس سنگینی در بدن مانع از این شود تا زنان فعالیت جسمانی لازم را داشته باشند و از سوی دیگر، احساس خستگی و کسلی آنها را به اقامت چند روزه در تخت خواب دعوت کند؛ اما باید بگوییم که لازم نیست ورزش‌های هوازی سنگین مانند دو یا کوهنوردی را انجام دهند فقط باید فعالیت جسمانی آنها به صفر نرسد.

به آرامی ورزش کردن، سطح استروژن و پروژسترون را بالا می‌برد که می‌تواند در کاهش نشانه‌های پی ام اس موثر باشد.

مانند موارد ذیل:

پیاد روی کوتاه
یوگا
ورزش‌های کششی

چرخه‌ی قاعدگی در زنان از نظر تکاملی برای بقای انسان و تولید نسل اهمیت دارد؛ این چرخه از زمان بلوغ تا دوره‌ی یائسگی می‌تواند نشانه‌های آزاردهنده‌ی PMS را به دنبال داشته باشد که تجربه‌ی آن برای زنان و اطرافیان آن‌ها ممکن است چالش برانگیز باشد. به این ترتیب نشانه‌های جسمانی و روانشناختی این سندروم در بخش عمده‌ای از طول عمر زنان با آنها همراه بوده و محدود به یک یا دو ماه نمی‌باشد.

شاید بتوان دردهای مختلف پی ام اس را با مصرف مسکن تحمل کرد، اما مطمئنا درمان حاصل نخواهد شد.

دسته‌ی کمی از زنان نشانه‌های اختلال پیش از قاعدگی را بسیار شدیدتر از سایرین تجربه می‌کنند در چنین شرایطی برای درمان لازم است که از یک روانشناس کمک بگیرید.