اعتیاد در لغتنامه‌ی دهخدا به عادت کردن و خو گرفتن معنا شده است، انسان میتواند به چیزهای زیادی عادت کند. اگر عادت نمی‌کرد نمی‌توانست با تغییرات لحظه‌ای و شگرفت زندگی روزمره سازگار شود و برای انجام کارهای تکراری مثل پیدا کردن مسیر محل کار یا استفاده از ماکروفر مجبور بود زمان بیشتری را صرف کند.
اما اعتیاد داشتن به چیزی، از عادت کردن به آن بسیار قوی‌تر است و با شدت بیشتری رفتار افراد را تحت تاثیر قرار می‌دهد و به نوعی آنها را درگیر می‌کند. آدم‌ها ممکن است نسبت به چیزهای مختلفی اعتیاد پیدا کنند از پول گرفته تا شکر؛ اما در این مقاله از کلینیک روانشناسی چمان قصد داریم درباره اعتیاد به مواد مخدر و زندگی با همسر معتاد بپردازیم.
در این محتوا کوشش شده تا به دور از قضاوت‌ها و برچسب‌هایی که جامعه به افراد دارای اعتیاد می‌زنند، درباره‌ی آسیب‌هایی که این معضل اول به شخص و سپس به نزدیکان او وارد می‌آورد، صحبت کنیم.
چالش‌های زندگی با همسر معتاد
زندگی کردن با همسر معتاد چالش‌های زیادی با خود به همراه دارد. هسته مرکزی زندگی شخص، آغشته به ماده‌ای شده که او را هم از خود و هم از خانوادهاش دور می‌کند. احتمالا اگر با همسر معتاد زندگی می‌کنید، بعد از مدتی شاهد تغییرات اساسی در رفتار و حتی شخصیت او هستید.
ابعاد مختلف زندگی مشترک شما تحت شعاع قرار گرفته، از رابطه جنسی تا مسائل اقتصادی! اینکه فردِ اول زندگی شما جلوی چشمان‌تان درگیر وابستگی به مواد شده بسیار دردناک است. احتمالا این موضوع بسیار نگران و مضطرب‌تان کرده؛ ترس از اینکه آینده زندگی مشترک و فرزندان‌تان چه میشوند، شاکله‌ی اصلی این روز‌هایتان شده است.
بعد از تجربه کردن چنین احساساتی احتمالا سردرگم و گیج هستید و نمیدانید باید چه کار کنید. شاید با شناخت بیشتر و بهتر اعتیاد بتوانید تصمیم بهتری برای خود و زندگی‌تان گرفته و در برابر چالش‌های آن آماده‌تر شوید.
عموم مردم از سازوکار فیزیولوژیکی اعتیاد، علل مبتلا شدن به آن و همچنین بسیاری از ابعاد دیگر اعتیاد بی‌خبر هستند. با داشتن این اطلاعات می‌توانید بهتر به همسر معتاد یاری رسانید، تا با کمک یکدیگر اوضاع کمی سر و سامان بگیرد.
اعتیاد معضلی است که گربیان گیر تعداد زیادی از مردم دنیا شده است و متاسفانه آمار و ارقام جهانی خبر از افزایش آن می‌دهند. سازمان بهداشت جهانی WHO اعلام کرد که در سال ۲۰۲۱ از بین هر ۱۷ نفر در گروه سنی ۱۵-۶۴ سال ۱ نفر (طی یک سال اخیر زندگی‌اش) مواد مخدر مصرف کرده است.
در سال ۲۰۱۱ آمار مصرف کنندگان مواد مخدر ۲۴۰ میلیون نفر در جهان بوده است که این رقم در سال ۲۰۲۱ به ۲۹۶ میلیون نفر رسیده است. یعنی میزان مصرف مواد مخدر حدود ۲۳ درصد افزایش پیدا کرده.
سازمان بهداشت جهانی برای کاهش احساس بد مبتلایان مصرف مواد، نسبت دادن واژه‌های اعتیاد و سوءمصرف را متوقف و واژه‌ی وابستگی را جایگزی کرده است. بنابراین پیشهاد می‌شود برای مصطلح شدن آن در بین عموم مردم از واژه‌ی وابستگی به مواد بیشتر استفاده کنید.
وابستگی به مواد زمانی رخ می‌دهد که نوعی ماده مخدر به دفعات، مصرف شود و این تمایل با هر بار مصرف افزایش یابد. در چنین شرایطی مصرف مواد برای حفظ عملکرد طبیعی و عادی فرد ضروری است و در صورت مصرف نکردن آن، دچار علائم جسمانی و روانی می‌شود.
اعتیاد یا وابستگی نوعی اختلال تعریف شده که بسیار مزمن بوده و امکان عود مجدد آن وجود دارد. فرد بر خلاف آگاهی نسبت به پیامد‌های منفی آن، به استفاده ادامه می‌دهد. چنین شرایطی ممکن است ابعاد دیگر زندگی شخص مانند شغل و حرفه، درآمد اقتصادی، جایگاه اجتماعی و خانوادگی او را تغییر دهد بنابراین خانواده شخص هم متحمل سختی‌هایی که اعتیاد با خود به همراه می‌آورد، میشوند.
ما از ساعت 8 تا 21 در کلینیک هستیم. برای رزرو وقت مشاوره پیش از ازدواج با ما تماس بگیرید:
آیا اعتیاد نوعی بیماری است؟
آیا اعتیاد نوعی بیماری است؟به عنوان کسی که با همسر معتاد زندگی می‌کند، احتمالا این جملات زیاد به گوش شما خورده یا حتی خودتان به آنها فکر کردید:
- اگه خودش بخواد ترک میکنه.
- حتما خودشم دوست داره که به مصرف ادامه میده.
- اگه به اندازه کافی به خانوادهاش اهمیت میداد، ترک میکرد.
خیلی از مردم این باور را دارند که فرد معتاد میتواند هر زمان که تصمیم قاطع بگیرد، ترک کند و دیگر هیچ وقت به مصرف مجدد آن رو نیاورد. در واقع مصرف ماده‌ی مخدر را نوعی لذت تلقی می‌کنند که فرد با افزایش خویشتن داری قادر خواهد بود آن را کنار بگذارد.
رفتن به دنبال لذت مثل تعقیب کردن حیوانی درنده است؛ اگر به دستش بیاورید ممکن است تکه و پاره‌تان کند (سنکا)
تعبیر سنکا (فیلسوف یونانی) درباره لذت این است که لذت‌های شدید وقتی به شکارتان در می‌آیند، تبدیل به شکارچی شما میشوند. یعنی هر چه لذت‌های بیشتری کسب کنید اسیرتر می‌شوید و آن لذت بر شما مسلط خواهد شد.
به این سوال میرسید که آیا اعتیاد نوعی بیماری است یا نوعی انتخاب لذت گونه؟ درست است که مصرف مواد مخدر برای اولین بار به انتخاب خود فرد بوده (در اکثر مواقع) و با لذت زیادی هم همراه است اما کسانی که به اعتیاد دچار میشوند به نوعی بیماری گرفتار شده‌اند. اعتیاد همان قدری بیماری محسوب می‌شود که سکته قلبی!
در پاسخ به این باورهای عمومی باید بگوییم که عزم و تصمیم فرد هم در شروع مصرف مواد و هم در درمان اهمیت دارد اما بهتر است بدانید که ماده‌ی مخدر تاثیر به سزایی در سیستم‌های مغزی فرد می‌گذارد به طوری که تاثیرات آن حتی تا مدت طولانی پس از قطع مصرف مواد همچنان باقی می‌مانند.
در مغز همه‌ی افراد، مسیری عصبی وجود دارد به نام مسیر لذت، زمانی که از طرق مختلف دهانی، استنشاقی، و داخل وریدی مواد روانگردان مصرف میشوند ناقل‌های عصبی در مغز روی این مسیر تاثیر گذاشته و آن را فعال می‌کنند و با ایجاد احساس لذت، رفتار مصرف مواد تقویت می‌شود؛ به عبارتی شخص برای تجربه هر چه بیشتر احساس لذت دوباره به سراغ مصرف می‌رود.
قسمتی در مغز میانی انسان به نام مسیر مزوکورتیکولیمبیک دوپامین وجود دارد که در وظایفی مانند کنترل هیجان‌ها، حافظه و خشنودی نقش دارد که مرکز فعال سازی داروی روانگردان همین منطقه در مغز است. در نتیجه مصرف مداوم مواد مخدر، ساختار عصب شیمیایی آن را تحت تاثیر قرار می‌دهد و دست خوش تغییرات زیادی می‌کند؛ بنابراین این وابستگی جسمانی است.
حتما بخوانید : چرا همسرم دچار اعتیاد شده است؟
چرا همسرم دچار اعتیاد شده است؟هیچ چیز به اندازه بدن انسان، اثرات یک زندگی غم انگیز را ثبت و ضبط نمی‌کند
پیشتر درباره ساز و کار مواد در مغز انسان گفته شد اما جدای از وابستگی فیزیولوژیکی، چه چیزی باعث می‌شود افراد دارای اعتیاد قید سلامتی، زیبایی، شادابی، دندان‌ها، رفاه، ارتباطات اجتماعی و در نهایت عمرشان را بزنند و به مواد مخدر رو بیاورند؟ چرا وابستگی به مواد مخدر میتواند این چنین قدرتمند باشد؟
برای پاسخ دادن به این سوالات یا حداقل کمی نزدیک شدن به جواب، بهتر است سوالات جزئی‌تری پرسیده شود. مضرات اعتیاد مشخص است، اما آیا به این توجه کرده‌اید که اعتیاد چه منفعتی برای شخص دارد؟ چه چیزی به او می‌دهد؟
آنچه که افراد معتاد از آن می‌ترسند مرگ نیست بلکه زندگی کردن است.
چیزی که مصرف مواد با خود به ارمغان می‌آورد، رهایی از درد است. افراد در عوض مصرف مواد مخدر، نوعی احساس صلح درونی، آرامش، و کنترل به دست می‌آورند که البته بسیار زودگذر است. سوال بسیار مهم‌تر این است که چه چیزی در زندگی‌شان کم بوده؟ چه خلائی در درون آنها وجود داشته؟ چه اتفاقی برای آنها در طول سال‌های قبل افتاده؟
اکثر مواد مخدر مانند هروئین، مورفین، کودئین، کوکائین و الکل نوعی تسکین‌دهنده درد هستند. به گفته یک شخص دارای اعتیاد :« اعتیاد، دست‌یابی به نوعی فراموشی است، راهی برای اینکه چند ساعت خودمان نباشیم و ازش دور شویم»
افراد دارای اعتیاد، در واقع احساس بدی نسبت به دنیای درون خود دارند و می‌خواهند هر چه زودتر از آن فرار کنند. روانشناس معروف انگلیسی رونالد دیوید لین می‌گوید: «مردم از سه چیز می‌ترسند مرگ، دیگران، و ذهن خودشان.»
ممکن است برای شما هم پیش آمده باشد زمان‌هایی که نتوانید افکارتان را تحمل کنید و مدام به دنبال راهی برای پرت کردن حواس‌‌تان باشید، گویی نمی‌توانید و می‌ترسید با خود و افکارتان تنها بمانید. این حواس پرتی شاید برای شما از راه مصرف مواد مخدر محقق نشود بلکه با خرید کردن، غذا خوردن، فیلم دیدن، آهنگ گوش دادن و یا … به دست آید.
Gabor Maté اعتیاد را بدین شکل تعریف می‌کند: هر گونه رفتاری که نوعی حس رهایی و سرخوشی موقتی در فرد ایجاد کند ولی در طولانی مدت پیامد‌های منفی به بار آورد و برخلاف تمام ضرر و زیان‌هایش فرد نمی‌تواند از آن دست بکشد.
با داشتن چنین دیدگاهی متوجه می‌شوید که انواع و اقسام اعتیاد‌های گوناگون به چیزهای مختلف وجود دارند از رابطه جنسی گرفته تا مواد مخدر.
به نظر میرسد همه‌ی افراد ممکن است روزی برای پر کردن خلا درونی‌شان به ماده‌ای یا چیزی متوسل شوند. همان طور که گفته شد درد درونی آنها را نمی‌توان در درون ژنتیک یافت بلکه باید زندگی‌شان را بررسی کرد.
کسانی که دچار اعتیاد میشوند اغلب در کودکی مورد سواستفاده‌ی جنسی و یا فیزیکی قرار گرفته‌اند، حادثه‌ی سهمگینی را تجربه کرده و یا مورد غفلت والدین بودند؛ به عبارت ساده‌تر بارها و بارها از لحاظ عاطفی آسیب دیده‌اند.
مصرف مواد، لذتی کوتاه مدت است برای دردی سهمگین که همواره ادامه دارد.
افرادی وجود دارند که با چند بار مصرف مواد، معتاد نمی‌شوند درست مانند افراد زیادی که بدون آنکه دچار پرخوری شوند، غذا می‌خورند؛ بنابراین چرا بعضی از مردم گرفتار وابستگی به مواد میشوند؟ پاسخ این است که افرادی دچار اعتیاد‌های مختلف میشوند که آسیب پذیرتر هستند یعنی محیط درونی‌شان به گونه‌ای است که آنها را بیشتر از سایر مردم مستعد اعتیاد به مواد مخدر می‌کند.
در نهایت…
زندگی با همسری که دچار این وابستگی است باید بسیار سخت و دردناک باشد. نزدیک شدن به ریشه مشکل اینکه چرا فرد درگیر اعتیاد شده میتواند دیدگاه شما را نسبت به بیماری اعتیاد تغییر دهد. درست مثل هر بیماری دیگر، دریافت حمایت از جانب خانواده و دوستان میتواند به آنها کمک زیادی کند.
اگر به عنوان کسی که دارای همسر معتاد است همچنان سوالات یا ابهاماتی در ذهن‌تان وجود دارند که مانع از این میشوند تصمیم مناسب را بگیرید، می‌توانید با یک روانشناس متخصص مشورت کنید. روانشناسان کلینیک چمان با ارائه خدمات مشاوره، قادر هستند شما را در این مسیر سخت همراهی کنند.
منابع:
کتاب آسیب شناسی بوچر نشر ارسباران/ کتاب روانشناسی اعتیاد نشر علم/ کتاب فلسفه‌ای برای زندگی نشر گمان/ تکه‌هایی از سخنرانی Dr. Gabor Maté/ گزارش جهانی مصرف مواد مخدر WHO
ما از ساعت 8 تا 21 در کلینیک هستیم. برای رزرو وقت مشاوره و روانشناسی تماس بگیرید:
