شاید بتوان گفت که در جامعه امروز دیگر طلاق اتفاق نادر و یا حتی ناپسندی نیست. هر روز زوج‌های بسیاری را می‌بینیم که به دلایل مختلف از جمله عدم تفاهم اخلاقی و رفتاری تصمیم به جدایی از یکدیگر می‌گیرند. در این مقاله می‌خواهیم بدانیم که آیا افسردگی بعد از طلاق حقیقت دارد؟ راه‌های پیشگیری و درمان آن چیست؟
اگرچه همواره اینطور نیست اما ممکن است این تصور وجود داشته باشد که در اکثر موارد یک زوج پس از کشمکش‌ها و تعارضات طولانی مدت از یکدیگر جدا شده و تلاش بسیاری برای رسیدن به مرحله طلاق نموده‌اند پس قاعدتا طلاق و جدایی برای آن‌ها حکم آزادی را داشته و احساس غالب آن‌ها شادی و رهایی خواهد بود.
اما مشاهدات بالینی و نتایج نظرسنجی‌ها چیزی خلاف این باور را نشان می‌دهند. به جرات می‌توان گفت تقریبا اکثر زنان و مردان، افسردگی پس از جدایی را با شدت و ضعف متفاوت تجربه می‌کنند. البته باید توجه داشته باشیم که این ادعا به معنای ضرورت بروز افسردگی بلافاصله پس از طلاق نبوده و غم و افسردگی تنها احساس دوران پس از طلاق نیست.
احساس غم و اندوه به دنبال یک از دست دادن، کاملا طبیعی است اما بسیاری از مردم در مورد اعلام طلاق خود شرم دارند و یا احساس افسردگی می‌کنند به خصوص در صورتی که خودشان آغازگر فرآیند طلاق باشند. حتی زمانی که طلاق، درست‌ترین تصمیم به نظر می‌رسد باز هم یک درد و ترس عمیق با خود به همراه دارد.
سازگاری با زندگی پس از طلاق می‌تواند از چند هفته تا چندین سال به طول بیانجامد. در این مدت ممکن است فرد طیف وسیعی از احساسات را تجربه کند. همچنین باید تاب‌آوری روانشناختی افراد، زمینه اختلالات روانی و استعداد ژنتیکی برای ابتلا به افسردگی و یا اختلال استرس پس از حادثه (PTSD) را در احتمال و شدت بروز افسردگی بعد از طلاق در نظر داشت.
افسردگی ناشی از حوادث تلخ در زندگی مانند طلاق یا سوگ در برخی ویژگی‌ها با اختلال افسردگی بالینی متفاوت است. این نوع از افسردگی معمولا با عنوان اختلال سازگاری (Adjustment Disorder) یا افسردگی موقعیتی (Situational Depression) شناخته می‌شود. اگرچه روش‌ها و علائم بروز هر دو نوع مشابه است اما آگاهی نسبت به تفاوت در ریشه بروز افسردگی، در روند درمان نقش موثری ایفا می‌کند.
به یاد داشته باشید که افسردگی پس از طلاق همیشه با رفتارهایی مانند گریه بی‌دلیل و احساس غم شدید بروز پیدا نمی‌کند.
در برخی افراد، افسردگی پس از جدایی می‌تواند با رفتارهای دیگری خود را نشان دهد. مانند:
- نادیده گرفتن مسئولیت‌ها
- اجتناب از حضور در جمع خانواده و دوستان
- عملکرد ضعیف در محل کار به دلیل عدم تمرکز
- افزایش تحریک پذیری و رفتار خشونت‌آمیز با دیگران
- اختلال خواب و خوراک
- تضعیف حافظه و فراموشکاری
بنابراین اگر در موقعیت بعد از طلاق هستید و هر یک از این علائم یا سایر ویژگی‌های افسردگی را تجربه می‌کنید لازم است برای پیشگیری از شدت یافتن و تبدیل شدن آن به افسردگی بالینی طولانی مدت، به یک رواندرمانگر برای رسیدن به سازگاری هرچه بهتر و بیشتر با شرایط جدید، مراجعه کنید.
نشانه‌های افسردگی بعد از طلاق چیست؟
ممکن است انتظار داشته باشید که وقتی طلاق شما قطعی شد، ناگهان احساس بهتری را تجربه کنید. حس کنید که باری سنگین از روی دوش‌های شما برداشته شده و اکنون دیگر زندگی جدیدی پیش روی شماست اما اگر در واقعیت اینطور نشد و احساسات دیگری را تجربه کردید متعجب نشوید. ممکن است به افسردگی پس از طلاق دچار شده باشید.
پس بیایید علائم این نوع افسردگی را با هم مرور کنیم:
- از دست دادن ناگهانی علاقه به چیزهایی که زمانی از آن‌ها لذت می‌بردید.
- از دست دادن اشتها
- افزایش غیرطبیعی اشتها
- کاهش یا افزایش شدید وزن
- مشکل در خوابیدن
- تحریک‌پذیری بیش از حد
- خشم انفجاری
- بی‌خوابی ناگهانی
- احساس خستگی بی‌دلیل و مداوم
- مشکل در حافظه کوتاه مدت و تمرکز
- عدم توانایی تصمیم‌گیری
- گریه بی‌دلیل، ناگهانی و غیر قابل کنترل
- احساس ناامیدی
- احساس بدبینی
- احساس گناه
- سوء مصرف مواد
- افکار خودکشی
- از دست دادن عزت نفس
- اقدام به خودکشی (در موارد شدید)
این علائم می‌تواند از خفیف تا بسیار شدید باشد و برای تشخیص افسردگی بعد از طلاق ضرورتی به وجود تمام این علائم به طور هم‌زمان نیست بلکه تنها وجود برخی از آن‌ها می‌تواند نشان‌دهنده سطحی از افسردگی باشد که نیازمند پیگیری و درمان است.
تفاوت نشانه‌های افسردگی پس از طلاق در مردان و زنان
این علائم ممکن است در مردان و زنان از نظر نوع و شدت متفاوت باشد. برای مثال زنان بیشتر آمادگی روانی دارند تا علائمی مانند غم و اندوه شدید، کندی روانی_حرکتی، احساس بی‌ارزشی یا گناه را تجربه کنند در حالی که بروز اختلال خواب، افزایش تحریک‌پذیری و خشم در مردان بیشتر است.
مردان همچنین در صورتی که پس از جدایی دچار افسردگی شوند، بیشتر از زنان به مصرف مواد مخدر و نوشیدن الکل برای مقابله با این مشکل روی می‌آورد که این عمل، شرایط سلامت روان آن‌ها را بدتر می‌کند.
تشخیص افسردگی پس از طلاق
تشخیص افسردگی پس از طلاق معمولا در مدت زمان بسیار کوتاهی پس از روز طلاق امکان‌پذیر نیست.
برای تشخیص افسردگی معمولا باید به مدت حداقل دو هفته پنج علامت و یا تعداد بیشتری از موارد ذکر شده، وجود داشته باشد.
با این حال بهترین راه برای تشخیص افسردگی مراجعه به یک روان درمانگر است زیرا گاهی اوقات به دلیل وجود شرایط بحرانی، ذهن ما بینش کافی برای ارزیابی وضعیت موجود را نداشته و ممکن است سعی در فریب ما داشته باشد.
با افسردگی بعد از طلاق چه کنیم؟
مقابله با افسردگی حتی در بهترین شرایط و با وجود همراهان حمایتگر باز هم بسیار دشوار است چرا که این اختلال توانایی ذهنی و انرژی بدنی شما را برای برخورداری از یک زندگی عادی تحت تاثیر قرار می‌دهد. بنابراین بهترین راهکار برای درمان افسردگی پس از جدایی دریافت کمک از یک رواندرمانگر و مشاور فردی است.
حتی شاید بهتر باشد که پیش از فرارسیدن روز طلاق و ورود به مرحله جدید، جلسات خود با یک روان درمانگر و مشاور را آغاز کنید تا با کمک او بتوانید تاب‌آوری روانشناختی خود را برای مقابله با چالش‌های بعد از جدایی افزایش دهید.
به طور کلی بهترین راهکارهایی که برای پیشگیری و درمان افسردگی بعد از طلاق توسط متخصصان حوزه بهداشت روان توصیه می‌شود عبارتند از:
دریافت کمک حرفه‌ای از یک رواندرمانگر
یک روان درمانگر مجرب به خوبی می‌داند که چطور با استفاده از تکنیک‌های تعریف شده در رویکردهای درمانی هیجان مدار (EFT)، شناختی رفتاری (CBT) و به ویژه رویکرد بسیار موثر پذیرش و تعهد (ACT) به شما برای رویارویی با پدیده سخت طلاق و کاهش عوارض آن کمک کند.
یک رواندرمانگر به شما کمک می‌کند تا در شرایط بحرانی و به دنبال یک اتفاق سخت مانند طلاق، یاد بگیرید که چگونه نظرات مخالف را تحمل کنید، دست از کنترل آنچه که نمی‌توانید تغییر دهید بردارید و تمرکز خود را بر روی چیزهایی بگذارید که در دایره اختیارات شما هستند.
رواندرمانگر در فضایی همدلانه به شما یادآور می‌شود که با طلاق، آینده شما نابود نشده و هنوز مسیری طولانی برای رسیدن به اهداف خود پیش رو دارید. اگرچه ممکن است دیدن این آینده و امید به آن در ماه‌های اول طلاق دشوار به نظر برسد اما شرکت در جلسات درمانی سرعت حرکت در این مسیر را افزایش می‌دهد.
به خودتان زمان بدهید
به یاد داشته باشید که جدایی و طلاق حتی در بهترین حالت همیشه با از دست دادن همراه است. شما بخشی از زندگی خود را چه خوب و چه بد از دست داده‌اید بنابراین نباید از خود توقع شادی، قدرت و انرژی بیش از اندازه پس از طلاق داشته باشید. با خودتان مهربان باشید و زمان بدهید تا روان شما با این مسئله کنار بیابد.
احساسات منفی خود را سرکوب نکنید
یکی از نخستین روش‌هایی که معمولا ذهن ما برای کاهش اضطراب و رسیدن به حال خوب انتخاب می‌کند استفاده از مکانیزم دفاعی سرکوب و انکار است. در این مکانیزم غیر ارادی، شما تلاش می‌کنید تا واقعیت اتفاقات تلخ را انکار کنید و با سرکوب احساس افسردگی ناشی از آن، خود را به اجبار سرپا نگه‌دارید.
روانشناسان بر این باور هستند که استفاده از سرکوب و انکار در دراز مدت نه‌تنها مفید نبوده بلکه می‌تواند باعث تشدید علائم افسردگی شدید شود.
اگر پس از جدایی از همسر خود، احساس افسردگی، سرخوردگی، شکست و حتی عصبانیت دارید به خودتام یادآوری کنید که این عکس‌العمل کاملا طبیعی است. احساسات منفی خود را به رسمیت بشناسید و آن‌ها را تجربه کنید تا بتوانید به مرحله پذیرش برسید. به یاد داشته باشید درمان شکست عاطفی به زمان نیاز دارد.
ورزش کنید
ورزش و به ویژه ورزش‌های هوازی باعث ترشح اندورفین (endorphins) شده (هورمون شادی‌آور) که تاثیر قابل توجهی بر تثبیت خلق و خو و کاهش علائم افسردگی دارد. مطالعات انجام شده حاکی از آن است که انجام ورزش به طور منظم می‌تواند باعث بهبود اختلالات خواب و خوراک گردد.
معاشرت کنید حتی اگر شده با اجبار
حتی اگر بیرون رفتن از خانه، حضور در محل کار و معاشرت با اعضای خانواده و دوستان برای شما بسیار دشوار به نظر می‌رسد، باز هم تا جایی که می‌توانید خود را مجاب به حفظ روابط اجتماعی کنید. این تلاش می‌تواند مانع از تشدید علائم افسردگی شما پس از طلاق شود.
برای مثال از یکی از دوستان خود بخواهید که برای خوردن یک فنجان چای مهمان شما باشد و یا در مسیر یک پیاده‌روی کوتاه روزانه شما را همراهی کند. این اجبار در ابتدا ممکن است سخت به نظر برسد اما در مدت زمان کوتاهی با برداشتن همین قدم‌های کوچک، احساس می‌کنید که در حال خارج شدن از پیله انزوا و تنهایی هستید.
به اندازه کافی بخوابید
داشتن یک خواب کافی و آرام برای سلامت ذهن و بدن در هر شرایطی و برای هر انسانی ضروری است. اگر پس از طلاق در الگوی خوابتان اختلال ایجاد شد و یا به دلیل نشخوارهای ذهنی شدید خواب آرامی ندارید لازم است که حتما برای حل این مشکل از یک درمانگر کمک دریافت کنید.
پذیرای کمک دیگران باشید
ممکن است در هفته‌های اول احساس کنید که دیگران برای شما دلسوزی می‌کنند و احساس ترحم دارند اما در حقیقت اینطور نیست.
اگر بپذیرید که اعضای خانواده و دوستان‌تان، شما را دوست دارند و در تلاش هستند که به شما کمک کنند، حال بهتری هنگام قبول کمک آن‌ها خواهید داشت و این احساس مورد توجه بودن و دوست داشته شدن مانع افسردگی می‌شود.
مراقب آغاز اشتباه و شتاب‌زده باشید
بسیار دیده شده که زنان و مردان پس از طلاق به سرعت وارد یک رابطه عاطفی دیگر می‌شوند تا ناراحتی و احساسات منفی ناشی از طلاق خود را پنهان کنند.
بدون شک رابطه‌ای که در شرایطی نادرست و تنها با هدف فراموش کردن رابطه قبلی اغاز شود نمی‌تواند به نتایج مطلوبی برسد. بنابراین اگر دچار چنین وسوسه‌ای شدید حتما از یک رواندرمانگر کمک بگیرید.
زمانی را به خود اختصاص دهید
حتی اگر در اوج مشغله‌های کاری هستید زمان و مکانی را به “من” اختصاص دهید. یکی از مهمترین اقداماتی که باید برای کاهش عوارض افسردگی بعد از طلاق انجام دهید، توجه به خودتان است. زمانی از روز را صرف بودن در کنار خود، وقت گذاشتن برای خود و دوست داشتن خود کنید.
یوگا، دویدن و پیاده روی، باغبانی، آشپزی، کتاب خواندن و …. همگی از جمله فعالیت‌هایی هستند که شما را با خودتان آشتی می‌دهند.
همچنین شرکت در فعالیت‌های داوطلبانه با اهداف خیرخواهانه نیز می‌تواند موجب تقویت حس ارزشمندی در شما شده و علائم افسردگی را کاهش می‌دهد.
مراقب سوء مصرف مواد و الکل باشید
همانطور که پیشتر اشاره کردیم تعداد قابل توجهی از زنان و مردانی (به ویژه مردان) که با شرایط روحی دشوار بعد از طلاق روبه‌رو می‌شوند برای کاهش احساس ناراحتی و سرکوب کردن فکر و خیال، به مصرف بیش از اندازه مواد مخدر و الکل روی می‌اورند به شکلی که پس از مدتی به طور کامل نسبت به آن اعتیاد پیدا می‌کنند.
در صورت بروز چنین موردی لازم است که در کوتاهترین زمان ممکن از یک مشاور و رواندرمانگر کمک دریافت کنید.
کلینیک روانشناسی چمان
ما در کلینیک مشاوره و روانشناسی چمان با ارائۀ خدمات درمانی توسط روانشناسان، روان‌درمان‌گران، و روان‌پزشکان متخصص در زمینه‌ی اختلالاتی چون افسردگی می‌توانیم در این راه به شما کمک کرده و همراهتان باشیم.
ما از ساعت 8 تا 21 در کلینیک هستیم. برای رزرو وقت مشاوره و روانشناسی تماس بگیرید:
