درمان مبتنی بر تعهد و پذیریش ACT چیست؟
پذیرش، تعهد، مسئولیت پذیری، افسردگی، اضطراب، روان درمانی، رویکرد درمانی و ….؛ این‌ها احتمالا واژه‌های کاملا آشنایی هستند که با یک چرخ کوچک در فضای مجازی و محتواهای روانشناسی به دفعات با آن‌ها رو‌به‌رو شده‌اید. آیا می‌دانستید که اگر تمام این کلمات را به شکلی هدفمند و دارای ساختار در یک ظرف بریزیم محصولی به نام رویکرد درمانی مبتنی بر پذیرش و تعهد ACT تولید می‌شود؟
رویکرد درمانی Acceptance and Commitment Therapy که به اختصار ACT نامید می‌شود در میان فارسی زبانان با عنوان “درمان از طریق پذیرش و تعهد” شناخته شده که علت این نامگذاری تاکید این رویکرد درمانی بر حل تعارضات روان‌رنجوری از طریق پذیرش احساسات منفی و تعهد در برابر تغییر آن‌ها می‌باشد. حال خوب است بدانیم که رویکرد درمانی ACT از کجا متولد شد و دقیقا چه کاربردی دارد؟
تولد رویکرد درمانی ACT
درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT)، نوعی مشاوره و مداخله روانشناختی است که استراتژی‌های پذیرش و ذهن آگاهی را با استراتژی‌های تعهد و تغییر رفتار ترکیب می‌کند.
این رویکرد درمانی که در ابتدا با عنوان “پشت سر گذاشتن تمام و کمال” شناخته می‌شد، به عنوان یک شیوه روان درمانی برای اختلالات روان‌رنجوری در سال 1982 توسط استیون سی هیز به دنبال ترکیب درمان شناختی با تکنیک‌های رفتاری متولد گردید.
Steven C. Hayes استاد روانشناسی بنیاد نوادا و متخصص علوم رفتاری در این دانشگاه ممتاز است. او که نویسنده 46 کتاب و بیش از 650 مقاله علمی می‌باشد، به خاطر فعالیت‌اش بر روی رویکرد درمانی ACT که یکی از پرکاربردترین و محبوب‌ترین روش‌های جدید مداخله روانشناختی در 20 سال اخیر است، شهرت دارد.
ACT یک مداخله روانشناختی مبتنی بر رفتاردرمانی در چارچوب رابطه علت و معلولی است که مولفه اصلی آن تشویق به عمل در راستای ارزش‌های خود و تعهد در برابر تحقق آن‌ها می‌باشد.
رواندرمانگران رویکرد ACT، دست از تمرکز بر روی ناخودآگاه عمیق شخص برداشته و تلاش می‌کنند تا بر مبنای تقویت ذهن آگاهی (Mindfulness) و اقدامات آگاهانه شرایط زندگی فرد را بهبود بخشند.
ACT شامل تمرکز بر حواس است و فرد را تشویق می‌کند تا اقداماتی را انجام دهد که بر اساس ارزش‌ها و اهداف او بوده و به روش‌‌هایی باشد که در نهایت کیفیت زندگی را بهتر می‌کند.
در حقیقت این رویکرد درمانی نه به دنبال کاهش سریع علائم بیماری و یا تغییر عوارض محیطی؛ بلکه به دنبال افزایش رضایت‌مندی و مسئولیت‌پذیری فرد در زندگی، بدون تمرکز شدید بر کاهش علائم و کنترل محیط بیرونی است.
دکتر استیون هیز تاکید می‌کند که هدف اصلی ACT، “زندگی آگاهانه و سازگار با ارزش‌ها” است که می‌تواند آرامش و ثبات روانی را به دنبال داشته باشد.
حال این پرسش مطرح است که آیا به همین آسانی می‌توان در برابر چالش‌های روانشناختی و بیماری‌های روحی به پذیرش و تعهد رسید؟ رویکرد درمانی مبتنی بر پذیرش و تعهد ACT چه راهکارهایی دارد؟ آیا این رویکرد درمانی شناختی و رفتاری تا کنون موفق عمل کرده است؟
رواندرمانگر رویکرد ACT چه می‌کند؟
در روند درمان با یک درمانگر رویکرد ACT، یاد خواهید گرفت که به افکار، کلام و عکس‌العمل‌های خود و به ویژه نحوه صحبت با خود (نشخوارهای ذهنی) در مورد رویدادهای آسیب‌زا، روابط مشکل‌ساز، محدودیت‌های فیزیکی و مسائل جاری دیگر درست توجه کنید. ندای درون خود را واضح بشنوید و نسبت به آن آگاه باشید.
در این صورت از طریق ذهن آگاهی می‌توانید به خودکنترلی رسیده و تصمیم بگیرید که آیا یک مسئله نیاز به اقدام فوری دارد یا اینکه می‌توان آنچه که هست را پذیرفت و با ایجاد تغییر در شیوه رفتاری خود دوباره به سمت ارزش‌ها و اهداف خود حرکت کرد.
در حقیقت یک درمانگر رویکرد ACT، از طریق بیرون کشیدن ریشه افکار و شناخت‌های ناکارآمد شما کمک می‌کند که در هر لحظه آیینه‌ای صاف و تمیز از درون و نیازهای خود را ببینید و یاد بگیرید که چگونه از طریق تغییر در افکار و رفتار خود، بر موقعیت بیرونی تاثیر گذاشته و عوارض آن را به حداقل برسانید.
اگرچه تمرکز اصلی رویکرد درمانی ACT بر لحظه حال و احساسات جاری همراه با نیم نگاهی به آینده است اما اینطور نیست که به طور کامل گذشته را نادیده بگیرد.
ممکن است در برخی از جلسات درمانی، درمانگر از طریق تکنیک‌های پرسشگری سقراطی شما را به سمت ریشه افکارتان در گذشته برده و به شما کمک کند تا درست‌تر به آنچه که در گذشته اتفاق افتاده و برای شما خوشایند نبوده نگاه کنید.
به دنبال این واکاوی گذشته، درمانگر به شما کمک می‌کند تا از تکرار الگوهای فکری و رفتارهای دراز مدت که برایتان مشکلات بیشتری ایجاد کرده و شما را در سلول ذهن زندانی می‌کند، دست بردارید.
در حقیقت درمانگر رویکرد ACT به دنبال این است که از طریق باز کردن گره‌های شناختی و اصلاح الگوهای رفتاری مخرب، فرد را از سرگردانی در لوپ معیوبی که ایجاد کرده و موجب عدم رضایت او از زندگی شده، خارج کند.
در طی جلسات درمانی با یک درمانگر رویکرد ACT شما ابتدا با مسائل فعلی خود رو به رو شده و آن‌ها را بدون انتظار و قضاوت می‌پذیرید، سپس متعهد می‌شوید که از مبارزه با گذشته و احساسات خود دست بردارید و در مقابل بر اساس ارزش‌ها و اهداف شخصی خود رفتاری همراه با اعتماد به نفس و خوشبینانه را تمرین کنید.
برای رزرو وقت روانشناسی بالینی با ما تماس بگیرید:
اصول حاکم بر رویکرد درمانی ACT
تئوری پشت رویکرد ACT در روان‌درمانی این است که روانشناسان این رویکرد باور دارند، تلاش برای کنترل احساسات دردناک یا تجارب روانشناختی نه تنها بی‌اثر نبوده بلکه اغلب معکوس نیز عمل می‌کند به این معنا که موجب بدتر شدن سلامت روان فرد می‌گردد. زیرا سرکوب یک احساس و فکر در نهایت منجر به قدرت یافتن آن و افزایش پریشانی فرد می‌شود.
ACT این دیدگاه را پذیرفته است که همواره جایگزین‌های کارآمدی برای طرز فکر شما وجود دارد که شامل رفتار آگاهانه، توجه درست به ارزش‌های شخصی و تعهد به تداوم اقدام عملی می‌باشد.
روش درمانی رویکرد ACT بر این چهار اصل استوار است:
- پذیرش (Acceptance): جلسات درمان ACT را با ابراز احساسات منفی و تشریح حال ناخوشانید خود آغاز می‌کنید و پس از آن تلاش می‌کنید تا در فضایی همدلانه با درمانگر، عواطف و احساساتی که ممکن است تصور کنید خارج از کنترل شما هستند را پذیرفته و نسبت به این تجربه دردناک، آگاهانه به پذیرش می‌رسید.
- جهت دهی (Direction): به کمک درمانگر خود به یک رویکرد مثبت در سیستم فکری خود متعهد می‌شوید و این به شما کمک می‌کند تا در عین مقاومت در برابر وسوسه نشخوار گذشته، همچنان رو به جلو حرکت کنید.
- اقدام عملی: مسئولیت اشتباهات گذشته، تصمیمات حال و رسیدن به آرزوهای آینده را بر عهده بگیرید و آگاهانه تصمیم بگیرید که به مسیر مثبت و رو به جلویی که انتخاب کرده‌اید پایبند بمانید.
تمامی اصول، تعاریف و تکنیک‌های این رویکرد نوین روانشناسی بر این باور استوار هستند که با انجام اقدامات عملی آگاهانه و کنترل شده برای تغییر رفتار و در عین حال، یادگیری و تمرین جهت پذیرش تجربیات روانشناختی دردناک، در نهایت می‌توان نوع نگرش و وضعیت عاطفی خود در زندگی را تغییر داد بدون اینکه تلاشی برای کنترل بیرونی و تغییر اجباری محیط صورت گیرد.
مراحل رویکرد درمانی ACT
درمان ACT بر پذیرش تجارب زندگی در زمان وقوع، بدون ارزیابی یا تلاش برای تغییر آن‌ها تمرکز دارد و این مهارتی است که از طریق تمرینات تمرکز حواس ایجاد شده و شما را تشویق می‌کند تا با تجربیات دشوار و خاطرات تلخ خود، رابطه جدید و دلسوزانه‌ای پیدا کنید. انجام این کار می‌تواند شما را از افکار منفی و وسواسی رها کند تا بتوانید به آرامش و درمان برسید.
اگر می‌خواهید بدانید که در اتاق درمان با رویکرد ACT همراه با رواندرمانگر خود چه مراحلی را باید پشت سر بگذارید؛ فرآیند زیر را دنبال کنید:
- شکل‌گیری رابطه درمانی: چند جلسه نخست به شکل‌گیری رابطه درمانی همراه با همدلی و اتحاد اختصاص دارد که درمانجو باید در این جلسات با درمانگر خود در مورد چالش‌ها و مشکلاتی که با آن‌ها رو به رو است صحبت کند.
- ذهن آگاهی با کمک درمانگر: پس از برون‌ریزی جلسات نخستین، درمانگر به عنوان یک تماشاگر متخصص بیرونی به شما کمک می‌کند تا افکار منفی و ناکارآمد خود را پیدا کنید، با تجربه احساسی خاطرات درناک خود کنار بیایید و در عین حال چیزهایی که نمی‌توانید تغییر دهید را بپذیرید.
- شناسایی ارزش‌های اصلی: درمانگر شما را تشویق می‌کند تا از طریق یک سری تمارین از پیش طراحی شده و هدفمند ارزش‌های اصلی زندگی خود را شناسایی نموده و با واقعیت آنچه که برای شما مهم است رو به رو شوید. این همان مرحله‌ای است که به درمانجو نشان می‌دهد که چه اندازه برای رسیدن به اهداف خود تلاش کرده و تا چه اندازه انرژی خود را در مسیرهای حاشیه‌ای خرج کرده است.
- اقدام عملی: پس از شناسایی الگوهای فکری ناکارآمد و تکرار شونده و با شفاف سازی ارزش‌های اصلی، با کمک درمانگر خود آنچه را که واقعا می‌خواهید اولویت‌بندی نموده و تغییرات رفتاری لازم را متناسب با اولویت‌های خود طراحی و اجرا می‌کنید. تاکید این مرحله بر پذیرش این است که برخی چیزها را نمی‌توانید تغییر دهید.
- تعهد: هنگامی که پذیرش را تجربه کردید آنگاه درمانگر به شما کمک می‌کند تا راه‌هایی برای زندگی روزمره بر اساس اصول ACT پیدا کنید. هدف این است که با ساختن یک برنامه خوبِ و فکرشده آنچه را که اموخته‌اید در درازمدت ادامه دهید.
رویکرد درمانی ACT برای چه اختلال‌هایی کاربرد دارد؟
این رویکرد درمانی شناختی رفتاری دامنه گسترده‌ای داشته و درمان موثر بر طیفی از اختلالات روانشناختی را شامل می‌شود. از رویکرد درمانی ACT اغلب برای کاهش علائم یا مدیریت انواع نگرانی‌های مربوط به سلامت رفتاری و عوارض فیزیکی ناشی از این نگرانی‌ها به کار گرفته می‌شود.
برخی از اختلالات و مشکلاتی که این رویکرد در درمان و حل آن‌ها بسیار موثر می‌باشد عبارتند از:
- اختلالات اضطرابی
- اختلالات خلقی و افسردگی
- عوارض سوء مصرف مواد
- انواع هراس اختصاصی (فوبیا)
- اهمال‌کاری
- کمال‌‌گرایی
- استرس در محیط‌کار و شغل
- اختلال اضطراب اجتماعی
- وسواس فکری عملی
- پرخاشگری
- اختلال استرس پس از حادثه (PTSD)
- عوارض ناشی از تجاوز جنسی
- و……
کلینیک روانشناسی چمان
ما در کلینیک مشاوره و روانشناسی چمان با ارائه‌ی خدمات درمانی توسط روانشناسان، رواندرمانگران، و روان‌پزشکان متخصص با رویکردهای متنوع درمانی از جمله CBT ، طرحواره درمانی، ACT و… می‌توانیم در هر راهی به شما کمک کرده و همراهتان باشیم.
ما از ساعت 8 تا 21 در کلینیک هستیم. برای رزرو وقت مشاوره و روانشناسی تماس بگیرید:
با رواندرمانگران رویکرد ACT ما آشنا بشید:
بسیاری از مشکلات روانشناختی با روان‌درمانی و دارودرمانی قابل حله.
برای رزرو وقت روانشناسی بالینی با ما تماس بگیرید:
88652505 | 88652502 | 021
