روابط انسانی در مدیریت سازمان‌ها از اهمیت به سزایی برخورد است، زیرا با توجه به این موضوع است که می‌توان محیطی مثبت و مناسب برای افزایش انگیزه و کارآمدی کارمندان مهیا کرد. با قرار دادن روابط انسانی در مرکز توجه کارهای مدیریتی خود، قادر خواهید بود یک فرهنگ سازمانی مناسب با اهداف سازمان تشکیل دهید که در نهایت منجر به رشد و شکوفایی کارکنان می‌شود. در این مقاله از سایت کیلینک چمان میخواهیم درباره مفهوم روابط‌انسانی و اهمیت آن در محیط سازمانی بپردازیم.
اهمیت روابط انسانی در مدیریت سازمان‌ها
روان انسان‌ها سرچشمه‌ای است از انرژی که انگیزه، اشتیاق، پیشرفت و افتخارات از آن برمی‌خیزد و افراد را قادر می‌سازد کارهای ارزنده‌ای به ثمر برسانند. این آرزوی هر مدیری است که با ایجاد انگیزه در کارکنان، نیروی درونی و نهفته آنان را از قوه به فعل درآورد و محیطی پرتحرک و با نشاط برای تجلی بهترین استعدادهای آنان فراهم کند.
از همین جا نقش فرد و ویژگی‌های شخصیتی و رفتاری او به عنوان یک انسان در سازمان، مورد توجه خاص و ویژه‌ای قرار گرفت و برای توفیق در این زمینه، علم روانشناسی با تمام ظرافت و توانمندی خود به یاری حوزه مدیریت آمد.
ورود روانشناسی به عرصه پر فراز و نشیب مدیریت سبب شد تا با استفاده از نظریه‌ها و مکتب‌های گوناگون روانشناسی و با استناد و برقراری روابط‌انسانی به تبیین شخصیت و رفتار فرد در سازمان پرداخته شود و مفاهیمی مانند انگیزش و رفتار سازمانی مورد تاکید و دقت قرار گیرد.
انسان گرامی‌ترین گوهر آفرینش و ناشناخته‌ترین آن است.
رفتار آدمی تابع اندیشه‌ها، احساسات، انگیزه‌ها، خواست‌های درونی و عوامل عاطفی اوست که در موقعیت‌های مختلف به‌صورت‌های گوناگون ظاهر می‌شود. برای آشنایی با ابعاد مختلف وجود آدمی و ایجاد یک ارتباط بهتر و ایجاد انگیزش و حفظ و تامین بهداشت روانی در افراد، آشنایی با علم روانشناسی و علوم رفتاری امری لازم و ضروری است.
خوشبختانه در قرون جدید، علم روانشناسی در حیطه کار مدیریت به فعالیت‌های چشمگیری پرداخته است و از اواسط دهه ۱۹۲۰ با ظهور نهضت، رابطه انسانی به صورت یکی از ارکان و راهبردهای مهم کاری در مدیریت تبدیل شده است.
راهبردهای روانشناسی، مدیران را در پیوند بیشتر با کارمندان و همتایان آنان یاری می‌دهد و پی‌بردن به شیوه‌های نفوذ و برقراری ارتباط سازنده و سبک‌های رهبری آنان را از حالت خشک و بی‌روح مدیریت به سمت مدیریت با نشاط و پرتحرک و شور و اشتیاق، انگیزش، آرامش، پویایی، نوآفرینی و تغییر و تحول در کل سازمان تحت پوشش خود و در نهایت بالا بردن کیفیت و بهره‌وری سوق می‌دهد.
این راهبردهای روانشناسی به شما در زمینه‌های ذیل یاری می‌رسانند:
- شناخت تفاوت‌های فردی
- استعدادها
- عوامل انگیزشی
- برقراری رابطه انسانی
- چگونگی تشویق و تنبیه
- و…
تعریف مدیریت چیست؟
اما برای رسیدن به اهمیت روابط انسانی در مدیریت لازم است تا تعریف مناسبی از هر دو به دست آوریم. مانند سایر مفاهیم، مدیریت هم تنها یک تعریف مشخص ندارد بلکه افراد گوناگون در طول تاریخ از نقطه نظرهای کمی متفاوت آن را تعریف کرده‌اند.
«کنز و کان» مدیریت را افزایش نفوذ در پذیرش عملی دستورات با راهنمایی‌های مشخص سازمانی می‌داند.
«جورج تری» رهبری و مدیریت را کوشش برای نفوذ در مردم که با علا‌قه و مشتاقانه برای رسیدن به اهداف گروه کوشش می‌کنند، می‌داند.
«شهید مطهری» مدیریت را مجهز کردن، تحرک، آزاد کردن نیروها و در عین حال کنترل نیروها و در مجاری صحیح انداختن آنها، سامان‌دادن، سازمان بخشیدن و حرارت بخشیدن به آنها ذکر می‌کند.
بنابراین مدیریت فرآیندی است اجتماعی که با به کارگیری مهارت‌های علمی، فنی و هنری کلیه نیروهای انسانی و مادی را سازماندهی و هماهنگ کرده و با استفاده از راهبردهای روانشناسی و برقراری روابط‌انسانی و فراهم آوردن زمینه‌های انگیزش و رشد از طریق نیازهای منطقی فردی و گروهی به اهداف سازمان کمک می‌کند.
موضوعات روانشناسی و به ویژه رفتار سازمانی و تاثیر آن، در سال‌های اخیر بیش از پیش مورد توجه دانشمندان قرار گرفته است. شاید یکی از دلا‌یل آن میزان دشواری‌هایی است که مدیران سازمان‌ها در رده‌های مختلف کاری خود با آن مواجه هستند.
به نظر دانشمندان، مدیریت (کنز و کان) مدیران نباید فقط در پی جذب نیروی انسانی برای سازمان‌ها باشند، بلکه باید در حفظ و نگاه داری این منابع نیز کوشش فراوان به کار برند و باید کاری کنند تا کارکنان در حالی که کار و وظیفه خود را انجام می‌دهند، نوعی وابستگی و دلبستگی نیز به کار و سازمان پیدا کنند و به عبارت دیگر سازمان را همچون خانه خود دوست بدارند و در آن احساس امنیت و آسایش که از نیازهای اساسی هر انسانی به‌شمار می‌آید، داشته باشند.
هر سازمانی علا‌وه بر لزوم در دست داشتن منابع مادی و مالی نیاز به نیروی انسانی ماهر، بااستعداد، توانمند، توانا، باانگیزه و با علا‌قه و … دارد.
بنابراین برای آنکه سازمانی اثربخش باشد، مدیر باید جنبه‌های انگیزشی کار، مشارکت در کار و استفاده از عوامل روانی و رفتاری را در مناسب‌ترین بخش‌های برنامه کاری خود جای دهد. شناخت و تامین درست نیاز کارکنان یکی از مهارت‌های ارزنده مدیریت به‌شمار می‌آید.
تعریف روابط انسانی چیست؟
رابطه انسانی به معنای برقراری رابطه مثبت، هدف‌دار و سازنده با پذیرش شخصیت، تفاوت‌های فردی و نیازهای افراد سازمان و علا‌قه‌مند بودن به نیازها، علا‌یق، استعدادها و توانایی‌های آنان است که توجه به این موارد استفاده از تکنیک‌های مهم در علم روانشناسی است.
«رابطه انسانی» با دلسوزی و احساس مسئولیت نسبت به کارکنان درون سازمان و ایجاد جو اجتماعی در شرایط مطبوع و خوشایند و همراه با محیطی سرشار از تفاهم و درک متقابل به‌وجود می‌آید. روابط‌انسانی در دیدگاه‌های مختلف مورد بررسی قرار گرفته است که در ادامه به آنها میپردازیم.
از منظر دیدگاه جامعه شناسی، ارتباط‌های انسانی و شیوه مشترک زندگی و آگاهی از هدف، سه عامل سازنده جامعه به حساب می‌آید.
از منظر دیدگاه روانشناسی اجتماعی، مساله عمده انسان، بقا نیست؛ بلکه یاد گرفتن نحوه زیستن با خودش است، انسان حاصل روابط و پیوندهایش با دیگران است و اگر قرار باشد شناختی از وی به دست آوریم، باید او را در این چارچوب بشناسیم.
در تاریخ تحول مدیریت، نظریه روابط‌انسانی جایگاه ویژه‌ای دارد. این نظریه در دهه ۳۰ میلا‌دی نضج گرفت و در دهه بعد تکامل یافت.
در نظریه روابط‌انسانی، موثرترین عامل در ارتقای تولید و کارایی سازمان، نحوه تشکل افراد در قالب گروه‌ها و نوع روابط بین آنها است. از دیدگاه مدیریت، رابطه انسانی عبارت است از برانگیختن افراد در سازمان به منظور ایجاد همکاری از نوعی که نیازمندی‌های افراد را برطرف سازد و موجبات تحقق هدف‌های سازمان را فراهم آورد.
در مدیریت آموزشی نیز رابطه انسانی یعنی، توان برقراری ارتباط انسانی با معلمان و کارکنان از طریق پذیرفتن وجوه شخصیت، ویژگی‌های فردی و همه تفاوت‌هایی که احتمالا با شخص مدیر دارند.
نقش روابط انسانی در مدیریت و خصوصا در مدیریت آموزشی بسیار جدی و اساسی است، به طوری که در این نوع مدیریت، عاملی اثرگذار محسوب می‌شود که از دو بعد بر کیفیت عملکردهای مدیر موثر خواهد بود. از یک سو عوامل تولید سیستمی در نظام‌های آموزشی نیازمند برقراری، حفظ و تکوین رفتارهای مناسب انسانی است و معلمان، مشاوران، سرپرستان، کارکنان دفتری و اداری و نیروهای ستاد و پشتیبانی جزو این دسته از عوامل قرار می‌گیرند. از سوی دیگر درون داده‌ها یا مواد خام که تولید روی آنان صورت می‌پذیرد نیز مترصد دریافت و جذب انسانی‌ترین و اصیل‌ترین رفتارهایی است که مدیریت اعمال می‌کند.
رفتار سازمانی مناسب برگرفته از روانشناسی رابطه انسانی مدیریت آموزشی، نه تنها موجد آثار آنی خواهد بود، بلکه به دلیل خاصیت فوق‌العاده پذیرندگی درون داده‌ها، تاثیر عمیق و پایداری در درازمدت برجای خواهد گذاشت.
به نظر روانشناسان احتیاجات روانی افراد به اندازه احتیاجات جسمی در بهداشت روحی و جسمی آنان تاثیر دارند و به همان اندازه اساسی و ضروری هستند. موضوع بهداشت روانی به سالم و متعادل بار آوردن شخصیت انسان‌ها از طریق فراهم آوردن محیط مناسب برای تامین نیازها و شکوفایی استعدادها برمی‌گردد.
به همین دلیل، در تعریف بهداشت روانی آمده است که بهداشت روانی عبارت است از پیشگیری از پیدایش بیماری روانی و سالم سازی محیط روانی تا افراد جامعه (سازمان) بتوانند با برخورداری از شخصیت و روان متعادل با عوامل محیط خود رابطه برقرار کرده و در راه تامین نیازها، شکوفایی استعدادها و رسیدن به هدف‌های متعالی فردی و اجتماعی خود بکوشند.
چنانچه سازمانی بتواند زمینه‌های تامین بهداشت روانی را فراهم آورد، شخصیت و روان افراد متعادل می‌شود و می‌توانند با یکدیگر و همچنین با عوامل محیطی، روابطی مطلوب برقرار سازند.
بدین ترتیب اگر مدیر در درون سازمان خود مانند مدرسه، بهداشت روانی را تامین کند دانش‌آموزان، معلمان و کارکنان اداری روابطی مطلوب و منطقی و بر پایه روابط انسانی سازنده با هم خواهند داشت. این سبب بهبود کیفیت در آموزش و پرورش و فضایی آکنده از شور و نشاط، تحرک و پویایی و امنیت، عشق و علا‌قه به حضور در محیط سازمان که در نتیجه منجر به سلا‌مت روحی و روانی کلیه درون داده‌ها می‌شود؛ و مسلما فرآیند بهداشت و سلا‌مت روان درون سازمان تفکری خلا‌ق و پیشرفت و توسعه را به همراه خواهد داشت.
بنابراین روابط‌انسانی میتواند نقش موثری در نحوه‌ی مدیریت سازمان‌ها داشته باشد، در این مقاله پس از بررسی اهمیت این موضوع به سراغ تعریفی از مدیریت، رابطه انسانی در سازمان‌ها، چگونگی تاثیر علم روانشناسی بر مدیریت، و در نهایت اهمیت توجه به بهداشت روانی کارکنان برای برقراری روابط بهتر در سازمان‌ها پرداختیم.
کلینیک روانشناسی چمان در جهت کمک به پیشرفت علم روانشناسی صنعتی و سازمانی، آخرین پنج‌شنبه هر ماه دروهمی‌هایی با موضوعات گوناگون برگزار می‌کند برای دریافت اطلاعات بیشتر و یا شرکت در این جلسات کافی است وارد لینک زیر شوید.
دورهمی‌های ماهانه صنعتی و سازمانی کلینیک چمان اینجا کیلیک کنید.
