فوت فتیش به زبان ساده یعنی تمایل به پا، به نحوی که دیدن یا لمس کردن پاها تحریک جنسی شدیدی برای شخص ایجاد می‌کند حتی بیشتر از دستگاه تناسلی و در موارد شدیدتر نسبت به رابطه جنسی (دخول) در اولویت قرار میگیرد. در اذهان عمومی، تمایل به پا نوعی رفتار غیرعادی محسوب می‌شود به همین دلیل بسیاری از افرادی که چنین علایقی دارند مغفول مانده و این تمایلات خود را پنهان می‌کنند زیرا نگران هستند توسط دیگران طرد شوند.
اما به مرور زمان با شکسته شدن تابوهای جنسی، تحقیقات بیشتری روی این موضوع انجام شده و روانشناسان نظریات گوناگونی درباره علل آن مطرح کردند. در این مقاله از کلینیک روانشناسی چمان، به این نظریات میپردازیم همچنین فوت فتیش را از جنبه‌ها مختلف بررسی خواهیم کرد، اینکه چیست؟ چه زمانی اختلال محسوب می‌شود؟ مردم درباره آن چه فکر می‌کنند؟ چطور پا می‌تواند اینقدر برای کسی جذاب باشد؟ تاثیر آن بر روابط عاطفی چیست؟ درمان آن به چه صورت است و … .
فوت فتیش چیست و چه نشانه‌هایی دارد؟
قبل از اینکه فتیش پا را به صورت علمی بررسی کنیم، بهتر است بدانید که پیدایش واژه‌ی فتیش (fetish) به سواحل غرب آفریقا برمی‌گردد، در قرون ۱۶ و ۱۷ اروپاییان از این واژه برای توصیف اشیایی استفاده می‌کردند که مردم آفریقا برای آن اشیا اهمیت مذهبی و ماوراءطبیعی قائل بودند.
اما آلفرد بینه (روانشناس فرانسوی) اولین کسی بود که از واژه‌ی فتیش در زمینه‌ی روابط جنسی استفاده کرد، تعریف او از این قرار بود :«وقتی چیزی برای یک شخص فتیش است که به نوعی سمبل جنسی برای او تلقی می‌شود و از اهمیت بسزایی برخوردار است.»
سپس از این واژه برای توصیف دامنه‌ی گسترده‌ای از رفتارهای جنسی که بر اشیاء بی‌جان تمرکز داشتند، استفاده شد مانند:
- کفش و دستکش
- اعضای بدن به جز دستگاه تناسلی (پا، مو و …)
- موادی که بدن تولید می‌کند (خون و ادرار و …)
- ویژگی‌های اندامی (چاقی، تتو و …)
- مبدل پوشی (پوشیدن لباس جنس مخالف)
اما تعریف فتیش در کتاب راهنمای تشخیصی و آماری اختلال‌های روانی (DSM-5) بدین گونه است: «ایجاد تحریک جنسی نسبت به استفاده از یک شی بی‌جان یا تمرکز مشخص بر روی قسمت‌هایی از بدن که جز دستگاه تناسلی نیستند».
از آنجایی که برچسب‌های منفی نسبت به فتیشیسم کمتر شده، تحقیقات جدید نشان میدهند که افراد بیشتری نسبت به گذشته با این موضوع درگیر هستند یا به عبارتی درباره آن آزادانه و بدون ترس از طرد شدن صحبت می‌کنند.
همان طور که اشاره شد، فتیش‌ها انواع و اقسام بسیار زیادی دارند از ادرار و مدفوع گرفته تا کفش اما در بین تمام این موارد تمایل به پا رایج‌تر هستند.
حرف نزدن درباره‌ی این موضوع به معنای کم بودن آن در بین مردم نیست. طی تحقیقی در سال ۲۰۱۰ که در کشور برزیل بر روی ۷ هزار نفر انجام شد، نشان داد که ۱۳ درصد از آنها حداقل یک بار در روابط خود تجربه‌ی چنین تمایلاتی را داشتند.
طی تحقیق جدیدتری در سال ۲۰۱۶ که بر روی حدود هزار نفر از جمعیت عمومی کانادا صورت گرفت، مشخص شد ۴۵ درصد از شرکت کنندگان اظهار کردند که تمایل دارند در فعالیت‌های جنسی دارای علاقه به پا مشارکت کنند و ۲۶ درصد بیان کردند که تجربه چنین فعالیت‌هایی را در گذشته داشتند.
به گفته‌ی ریچارد کِرگر استاد روانشناسی دانشگاه کلمبیا :« مردم می‌توانند نسبت به هر چیزی نوعی فتیش داشته باشند، هر چیزی که بتوان تصور کرد» بدین ترتیب ممکن است برخی از این تمایلات عجیب بوده و هنوز توسط جامعه پذیرفته نشده باشند و به همین دلیل، شخص تمایلات از این دست را با شریک جنسی/عاطفی خود مطرح نمی‌کند و ترجیح میدهد در خلوت خود به این تمایلات بپردازد.
آنها به تنهایی از آن شی استفاده کرده و شروع می‌کنند به خیال بافی درباره آن؛ برای مثال افراد دارای فتیش پا ویدیوها و عکس‌های مربوط به پا نگاه کرده و در همین حین خودارضایی می‌کنند.
رابطه جنسی یکی از پایه‌های اصلی رابطه بین دو نفر است، شخصی که دارای چنین تمایلاتی است احتمال دارد به دلیل شرم یا ترس از طرد شدن این موضوع را از شریک عاطفی خود پنهان کند که در این زمان پیشنهاد میکنیم از یک سکس تراپیست کمک بگیرند.
دلالیل فوت فتیش چه هستند؟
محققین هنوز قطع به یقین نمی‌دانند که علت ابتلا به این دست از تمایلات چیست و چرا افراد به پا تمایل پیدا می‌کنند؛ اما چندین تئوری برای علت آن مطرح شده که در ادامه به هر یک با جزئیات میپردازیم.
رویکرد روانکاوی درباره علت فوت فتیش
برخی از تئوری‌های روان‌کاری، در توضیح فتیش بر روی نمادگرایی آن تمرکز می‌کنند بدین معنا که شی یا هر چیزی که برای شخص تحریک کننده محسوب می‌شوند در واقع نماد و سمبلی از فرد دلخواه او هستند. توجه جنسی از یک انسان، نسبت به شی یا فعالیت خاصی تغییر مسیر میدهد؛ به مرور زمان این شی تبدیل به نماینده‌ای از آن شخصی می‌شود که روزگاری منبع اصلی تحریک جنسی بوده.
در مقابل برخی دیگر از روانکاوان از جمله استالر (Stoller) اظهار می‌کنند که برای کسی که تمایل به اشیاء بی‌جان دارد، آن شی در واقع نماد و سمبل از کسی است که به او آسیبی رسانده به عبارت دیگر این تمایلات پاسخی نسبت به تجربیات آسیب‌زای گذشته هستند و تمایل به پا نوعی تنفر شهوانی است.
استالر بیان می‌کند: «زمانی که شخص با شی فتیش (که نمادی از یک ضربه روحی/تراما است) تحریک جنسی می‌شود، این احساس به او دست میدهد که قادر است تجربه‌ی دردناک گذشته را شکست دهد و به نوعی آن را مغلوب کند.
نگلر (Nagler-1957) با تاکید بر نمادگرایی، این نظر را مطرح می‌کند که در قلب تمایل به پا نوعی تمایل به تایید گرفتن از شخص مورد علاقه‌ی آن فرد نهفته است. تئوری او به چند ویژگی شخصیتی افراد هم اشاره می‌کند مانند عزت نفس پایین، رفتارهای منفعلانه، شخصیتی وابسته و … کسی که محتاجانه در تلاش دریافت لطف و تایید است. این تئوری توضیح مناسبی برای این است که چرا پا و کفش با اختلاف، رایج‌ترین فتیش‌ها هستند.
تمایل جنسی نسبت به پاها و کفش‌ها به وضوح در روابط ارباب برده‌ای دیده می‌شوند و به همین دلیل معمولا کسانی که چنین تمایلاتی دارند همزمان در روابط ساد و مازوخیسم هم مشارکت می‌کنند.
لازم است به این نکته توجه کنید که این موارد فقط دلایل احتمالی هستند و برای تمام کسانی که تمایل به پا دارند، مصداق ندارند. تئوری‌های ضد و نقیض دیگری هم در رویکرد روانکاوی اشاره شده که پیشنهاد میکنیم برای مطالعه بیشتر به منبع این مقاله رجوع کنید.
رویکرد نوروبیولوژیکی درباره علل فوت فتیش
محققین طی پژوهش‌های مختلف به این شواهد دست پیدا کردند که ممکن است تمایل به پا نتیجه‌ی سیم‌کشی متقاطع عصب‌های مغز باشد، از آنجایی که مرکز کنترل پا و دستگاه تناسلی در مغز کنار یکدگیر قرار دارند چنین اتفاقی ممکن است رخ دهد.
پیدا کردن پاسخ برای این سوال زمانی مطرح شد که محققین مشاهده کردند افراد بعد از قطع پای خود، در طول رابطه جنسی نوعی حس واهی و خیالی در پای قطع شده، احساس می‌کنند. بنابراین به دنبال بررسی این موضوع در مردم عادی رفتند و به این نتیجه رسیدند که چون مراکز کنترل پا و اندام تناسلی در مغز کنار یکدیگر هستند چنین اتفاقی ممکن است در برخی افراد رخ دهد.
این یافته می‌تواند توضیح دهد که بسیاری از کسانی که حتی فوت فتتش ندارند هم ممکن است در مغز همچین تقاطع عصبی داشته باشند؛ به عبارت دیگر بسیاری از مردم توانایی بالقوه‌ی این علایق را دارند که طی مراحل رشد، بالفعل نشده و این موضوع می‌تواند دلیلی باشد برای لذت بردن انسان از میک زدن انگشتان یا رایج شدن مانیکور و پدیکور.
رویکرد شخصیت شناسی درباره علل فوت فتیش
طبق این تئوری، شخصیت افراد می‌تواند آنها را مستعد داشتن فتیش‌های مختلف کند. بدین گونه که ویژگی‌های شخصیتی به خصوصی ممکن است مانع توانایی آنها برای برقراری و حفظ ارتباطات شود و یا به طور کلی تمایل آنها برای داشتن شریک عاطفی را کاهش دهد.
بدون داشتن شریک عاطفی، افراد تمایلات جنسی خود را نسبت به یک شی ابراز می‌کنند. افرادی که از این دست تمایلات دارند از ابتدا مستعد گوشه‌گیری و انزوا هستند و به دلیل همین خجالت و ترس بیش از حدی که دارند، علاقه نسبت به اشیا بی‌جان در آنها توسعه می‌یابد.
برخی از روانشناسان معتقد هستند که افراد دارای علاقه شدید به پا، نیازی به شریک عاطفی احساس نمی‌کنند و ظرف آنها برای صمیمیت عاطفی نسبت به افراد دیگر کوچک‌تر است.
همچنان تاکید میکنیم که بهتر است بخش سبب شناسی را بدون قضاوت و ارزیابی بخوانید، این تئوری‌ها تنها برای توضیح جنبه‌های کوچکی از این مسئله مطرح شده‌اند و لزوما برای همه صدق نمی‌کنند بنابراین از برچسب زدن و قضاوت پرهیز کنید.
آیا فوت فتیش نوعی اختلال است؟
این تمایلات، نوعی رفتار غیرعادی در بین مردم تلقی می‌شوند، خصوصا در گذشته داغ و ننگ بیشتری نسبت به این موضوع احساس میشد اما به مرور زمان سعی شده تا از میزان تابو بودن آن کم شود با این حال هنوز نظرات ضد و نقیض زیادی وجود دارند که آیا آنها جز اختلالات دسته بندی شود یا خیر!
تقریبا یک بحث تمام نشدنی دراین باره وجود دارد که در چه شرایطی فتیش پا را جز دسته اختلالات به حساب آورند و اینکه آیا به طور کلی نوعی اختلال می‌توانند باشند؟
تعریف نسخه‌ی چهارم کتاب راهنمای تشخیصی و آماری اختلال‌های روانی، بیشتر درباره تاثیری که بر شخص و عملکرد او میگذارد، متمرکز است. به عبارت دیگر اگر باعث ایجاد آشفتگی قابل توجه یا مشکل در عملکرد سالم اجتماعی، شغلی، و یا سایر حیطه‌های زندگی فرد شود، اختلال به حساب می‌آید و نیاز به دریافت کمک حرفه‌ای دارد.
برای رزرو وقت مشاوره جنسی (سکس تراپی) با ما تماس بگیرید:
88652505 | 88652502 | 021
چرا فتیش‌ها در مردان رایج‌تر هستند؟
طبق آمار و ارقامی که کتاب راهنمای آماری و تشخیصی اختلال‌های روانی (DSM-5) این اختلال به وضوح در زنان گزارش نشده و دلیل مشخصی برای این موضوع وجود ندارد که چرا اینقدر گزارش این موارد در زنان نادر است.
نه تنها تمایل به پا بلکه سایر کشش‌های انحرافات جنسی نیز در زنان کمیاب هستند (البته به جز سادیسم و مازوخیسم). اگر میزان تمایل به پا را روی یک پیوستار و طیف متصور شویم آنگاه می‌توان گفت زنان در آن بخشی از پیوستار قرار میگیرند که شدت این تمایل کمتر بوده پس راحت‌تر می‌توانند از آن چشم پوشی کنند ولی این موضوع در مردان برعکس است.
از منظر دیگری، زنان انعطاف پذیری بیشتری در مسائل جنسی و شهوانی تجربه می‌کنند؛ پاسخ‌ها و تمایلات جنسی زنان در مقایسه با مردان منعطف‌تر بوده و بیشتر از آنها تحت تاثیر فرهنگ، جامعه، و عوامل موقعیتی است. در مقابل به نظر می‌رسد مردان نسبت به تمایلات جنسی خود سفت و سخت‌تر هستند و آن انعطاف را ندارند.
بنابر این دیدگاه، اگر زنان این گونه تمایلات را درون خود احساس کنند و همزمان بدانند که با نظرات و قضاوت‌های منفی اطرافیان همراه خواهد بود، احتمالا راحت‌تر می‌توانند، تمایلات خود را کاهش دهند.
درمان زمانی مطرح است که پای یک اختلال در میان باشد پس بهتر است، مشخصه‌ها و ویژگی‌ها یک اختلال را داشته باشد تا درمانی صورت بگیرد؛ به عبارت دیگر اگر منجر به بروز آشفتگی یا نقص عملکرد در کارهای روزمره‌ی فرد شود اختلال است.
دارو درمانی و درمان‌های روانشناختی می‌توانند به کنترل نشانه‌های این اختلالات کمک کنند، قبل از اینکه پیشرفتی در روند درمان حاصل شود احتمالا آزمون و خطایی صورت میگیرد تا مشخص شود کدام درمان مناسب‌ترین گزینه برای شخص هستند بنابراین پیشروی در این مسیر صبر و شکیبایی مراجع را میطلبد.
درمان‌های روانشناختی و یا تجویز دارو اغلب در درمان نشانه‌های حاصل از این اختلال اثربخش است؛ نشانه‌هایی مثل:
- اضطراب
- احساس شرم
- مشکلاتی در ارتباط بی فردی (روابط عاطفی و …)
بسیاری از افراد دارای تمایل به پا، نگران آسیب دیدن رابطه‌ی عاطفی خود هستند و این مسئله را از شریک عاطفی‌شان پنهان می‌کنند که انرژی روانی زیادی برده و ممکن است صمیمیت و نزدیکی دو نفر را تحت شعاع قرار دهد. سکس تراپیست می‌تواند در این زمینه، فرد و شریک عاطفی او را راهنمایی کرده و به سوالات و نگرانی‌های آنها پاسخ دهد.
حتی اگر فتیش‌ها به اختلال تبدیل شوند در اکثر مواقع بی‌خطر هستند، در واقع درمانگر به مراجع کمک می‌کند تا با مشکلات ناشی از اختلال بهتر کنار آید و سطح سلامت روان و عملکرد مناسب‌تری در جنبه‌های دیگر زندگی خود داشته باشد.
مراجعه‌ی فردی که فوت فتیش دارد به درمانگر بسیار بستگی دارد به نیازهای او و اینکه چقدر این اختلال مشکلاتی با خود به همراه داشته! بنابراین قبل از مراجعه بهتر است نیاز فرد بررسی شود؛ سکس‌تراپیست‌های کلینیک روانشناسی چمان می‌توانند در صورت نیاز، با شما در مسیر درمان همراه باشند.
این مقاله برگرفته از رساله‌ی دکتری یکی از دانشجویان دانشگاه مک‌کواری استرالیتا بود و بخش کمی از سایت psychology today برای مطالعه بیشتر میتوانید به لینک زیر مراجعه کنید.
منبع:
https://researchers.mq.edu.au/en/publications/an-investigation-into-the-solitary-and-interpersonal-aspects-of-s
بسیاری از مشکلات روانشناختی با رواندرمانی و دارودرمانی قابل حله.
برای رزرو وقت روانشناسی بالینی با ما تماس بگیرید:
88652505 | 88652502 | 021
