برای درمان اختلالات روانشناختی و مشکلات روابط بین‌فردی راه‌های بسیاری وجود دارد که گروه درمانی یکی از محبوب‌ترین آنها است. اگر تجربه حتی یک بار شرکت در جلسات گروه درمانی را داشته باشید احتمالا به خوبی درک کرده‌اید که چگونه این جمع غریبه اما صمیمی می‌تواند به عنصری شفابخش برای روح و روان شما تبدیل شود. در این محتوا از مجله روانشناختی چمان می‌خواهیم به ویژگی‌ها و مزایای شرکت در جلسات گروه درمانی اشاره کنیم.
گروه درمانی یکی از روش‌های درمانی پرطرفدار در سطح بین‌المللی می‌باشد که در آن یک یا چند روان درمانگر به طور هم زمان با چندین شخصِ متفاوت بر روی یک مشکل واحد کار می‌کنند برای مثال گروه درمانی می‌تواند در غالب یک گروه ده نفره انجام شود که همگی به دنبال حل مشکل خشم یا سوگ در روان خود هستند.
جلسات گروه‌درمانی توسط متخصصان حوزه سلامت روان از جمله روان‌درمانگران و روانپزشکان در مراکز درمانی مانند کلینیک‌های خصوصی، بیمارستان‌های اعصاب و روان و سایر مراکز سلامت روان برگزار شده و متقاضیان می‌توانند متناسب با مشکل خود پس از پشت سر گذاشتن یک الی دو جلسه مصاحبه اولیه برای درمان به گروه بپیوندند.
نتایج مثبت گروه‌درمانی خیلی زود خود را نشان می‌دهند زیرا این روش خاصیتی دارد که درمان‌های انفرادی از آن بی‌بهره‌اند و آن فرصت همنشینی و همدلی با کسانی است که در حال دست و پنجه نرم کردن با مشکلی هستند که شما نیز از آن رنج می‌برید. شاید بتوان اینگونه گفت که گروه‌درمانی به دنبال تحقق شعار “من درد مشترکم، مرا فریاد کن!” می‌باشد.
امکان بررسی یک مشکل مشترک از جوانب و زوایای مختلف در قالب جلسات گروه‌درمانی موجب تسریع در فرآیند بهبود شده و نشخوارهای فکری را به حداقل می‌رساند.
اجماع اعضای گروه در کنار یکدیگر خطای شناختی شخصی‌سازی و فاجعه انگاری را کمرنگ نموده و مسیر درمان را هموارتر می‌‌سازد.
در جلسات گروه درمانی چه می‌گذرد؟
هدف از برگزاری و شرکت در جلسات گروه‌درمانی می‌تواند درمان انواع اختلالات روانشناختی مانند اضطراب اجتماعی، حملات پانیک، افسردگی، اختلالات اضطرابی، اختلالات شخصیت و … باشد و یا ممکن است که شرکت کنندگان در این جلسات به دنبال ارتقاء مهارت‌های فردی یا بهبود روابط بین فردی خود باشند برای مثال مدیریت خشم، تقویت عزت نفس، سوگ، خیانت و شرم می‌توانند محور اصلی یک گروه درمانی را تشکیل دهند.
جلسات اغلب به صورت هفته‌ای به مدت یک ساعت و نیم الی سه ساعت برگزار می‌شوند. اعضای یک گروه معمولا ۵ تا ۱۵ نفر می‌باشد که توسط یک درمانگر مجرب رهبری می‌شود و محتوای جلسات به رویکرد درمانی او وابسته است. تمام اعضای گروه به شکل دایره‌ای دور هم می‌نشینند تا ارتباط برقرار کردن برای آنها راحت‌تر باشد و درمانگر نیز بتواند چهره و حالات بدنی اشخاص را مشاهده کند.
در هر جلسه، افراد درباره مشکلات و مسائلی که آن اختلال به همراه داشته صحبت می‌کنند در نتیجه همه‌ی اعضا درک می‌کنند که تنها نیستند و افراد دیگری نیز در حال رویارویی با همان مشکلات اما شاید در ظاهری متفاوت هستند و این بسیار کمک کننده است زیرا درگیر شدن با یک اختلال می‌تواند به اندازه‌ای اشتغال ذهنی ایجاد کند که ممکن است فراموش شود شاید افراد دیگری مثل شما وجود دارند، با همان سختی‌ها و از جنس همان ناامیدی‌ها.
حضور در اولین جلسه گروه‌درمانی می‌تواند چالش برانگیز باشد. اگر اضطراب زیادی داشتید تعجب نکنید. این اضطراب کاملا طبیعی است زیرا قصد شرکت در گروهی را دارید که میخواهید احتمالا یک جایی در این مسیر درباره مسائل خصوصی خود صحبت کنید؛ اما لازم است بدانید میزان اطلاعاتی که درباره خود افشا می‌کنید کاملا بستگی به شما دارد و هیچ‌کس دیگری را مجبور نمی‌کند تا درباره چیزی که نمی‌خواهد، صحبت کند.
علاوه بر این، شرکت کردن در چنین گروه‌هایی تنها به حرف زدن درباره مشکلِ شما خلاصه نمی‌شود (که اگر اینگونه بود درمان فردی به حساب می‌آمد) بلکه افراد دیگری نیز حضور دارند که آنها هم خواهان گفتگو درباره خودشان هستند بنابراین بزرگ‌ترین وسیله‌ای که لازم است به همراه داشته باشید «دو گوش شنواست».
اگر اضطراب اولیه آنقدر شدید بود که برای عضویت دچار شک و تردید شدید، با خود فکر کنید شما تنها عضو از آن جمع نخواهید بود بلکه افراد دیگری هم هستند که درست به اندازه شما نیاز به شنیده شدن دارند. بنابراین نگران نباشید، روان درمانگر تمام قوای خود را به کار می‌گیرد تا در عین مشارکت تمام اعضا، کسی احساس انزوا یا اجبار برای صحبت کردن نداشته باشد.
انواع گروه درمانی کدامند؟
می‌توان گروههای درمانی را از جنبه‌های متفاوت به چندین نوع تقسیم کرد؛ یکی از مهم‌ترین تقسیم بندی‌ها بر اساس رویکرد مورد استفاده توسط درمانگر یا همان تسهیلگر می‌باشد که در اغلبِ موارد متاثر از رویکرد درمانی اصلی آن درمانگر است برای مثال درمانگری که در رویکرد درمانی هیجان مدار (EFT) تسلط دارد در جلسات گروه درمانی نیز از تکنیک‌های این رویکرد بهره می‌برد.
گروههای شناختی-رفتاری
در گروه‌هایی که بر اساس رویکرد درمانی شناختی رفتاری (CBT) برگزار می‌شوند، تمرکز اصلی بر تغییر باورهای ناکارآمد افراد است که در نهایت منجر به رفتار نابهنجار می‌شوند؛ به عبارت دیگر رفتارهایی که از ما سر می‌زنند نشات گرفته از باورهای ذهنی ما می‌باشند که با عوض شدن این باورها می‌توان رفتار مورد نظر را نیز کنترل کرد.
این نوع از درمان گروهی برای اشخاصی مناسب است که به انجام کاری اعتیاد داشته باشند حال میخواهد این اعتیاد نسبت به مواد مخدر باشد یا غذا، خرید و … . در این حین به شرکت کنندگان کمک می‌شود تا ماشه چکان‌هایی که در محیط اطراف، آنها را به سمت تکرار رفتار اعتیاد آور تحریک می‌کنند، شناسایی نمایند.
گروههای متمرکز بر روابط بین فردی
درمان گروهی چالش‌های روابط بین فردی، برخلاف رویکرد قبلی غالبا متمرکز بر کیفیت ارتباطی است که افراد گروه با یکدیگر دارند؛ بدین معنا که به نحوه برقراری ارتباط در تک تک اعضای گروه توجه ویژه‌ای می‌شود.
هدف اصلی این جلسات این است که افراد بتوانند روابط خود را اگاهانه مدیریت نموده و مهارت‌هایی که در طی جلسات گروه درمانی می‌آموزند را به شکل واقعی در زندگی روزمره خود و در ارتباط با اطرافیان به کار گیرند.
شاید در ابتدا خیلی ساده به نظر برسد اما لازم است بدانید خیلی از مشکلات بین فردی، سلامت روانی افراد را تحت شعاع قرار می‌دهند؛ زوجی را تصور کنید که به دلیل کمبود مهارت‌های ارتباطی هر روز در حال دعوا کردن هستند، بعد از مدتی ممکن است یکی از طرفین دست به خیانت زده یا دیگری دچار افسردگی شود.
اما با یادگیری مهارت‌های ارتباطی می‌توان از وقوع این اتفاقات جلوگیری کرد. گروههای درمانی ارتباط بین فردی، دقیقا برای چنین مشکلاتی طراحی شده‌اند.
خوشبختانه درمان‌های گروهی بسیاری متمرکز بر ارتباط بین فردی وجود دارند که افراد با شرکت در آنها قادر خواهند بود با آموزش‌ها و راهنمایی‌های تسهیلگر مهارت‌های ارتباطی‌ِ مناسبی کسب نمایند. این گروه‌ها برای اشخاصی مفید هستند که مشکلاتی در برقراری ارتباط، اضطراب اجتماعی، جرات‌مندی، اعتماد بنفس و یا اعتماد کردن به دیگران داشته باشند.
گروههای متمرکز بر آموزش
در این دسته از درمان‌های گروهی، اعضا با یک اختلال مشترک درگیر هستند و تمرکز اصلی بر آگاهی دادن و آموزش افراد شرکت کننده درباره نشانه‌های آن اختلال می‌باشد.
هر چه بیشتر در رابطه با اختلال مورد نظر بدانید راحت‌تر قادر خواهید بود این نشانه‌ها را در موقعیت‌های متفاوت تحت کنترل خود درآورید. به عنوان مثال برای «مدیریت استرس» می‌توانید از این نوع درمان گروهی بهره‌مند شوید.
چنین گروه‌هایی علاوه بر آگاهی بخشیدن درباره نشانه‌ها، به آموزشِ راه‌های کنار آمدن با آن نشانه‌ها نیز می‌پردازند تا افراد بتوانند از ناکارآمدی‌ها و آشفتگی‌های ناشی از اختلال در زندگی جلوگیری کرده و سطح بهداشت روانی خود را ارتقا دهند.
مزایای گروه درمانی چیست؟
همان طور که اشاره شد، حضور داشتن در گروهی که اعضای آن همگی در حال رویارویی با یک مشکل مشابه هستند از جنبه‌های مختلفی می‌تواند برای شما مفید باشد. گروهی که یک فضای امن و حمایت‌گر ایجاد کرده باشد می‌تواند نقشی بسیار موثر در تسریع روند درمان ایفا کند. تجربه حال خوب در میان یک جمع حسی فراتر از یک خوش‌حالی موقت انفرادی است.
تقویت مهارت اجتماعی
زمانی که عضوی از یک گروه می‌شوید با سایر افراد آن گروه ارتباط برقرار می‌کنید، در این بین درمانگر نحوه ارتباطات اشخاص با یکدیگر را مشاهده کرده و قادر خواهد بود برای کمک به پیشرفت مهارت‌های اجتماعی به آنها کمک کند.
از سویی دیگر، پس از برقراری ارتباط با سایر اعضا می‌توانید با آنها وارد روابط دوستانه‌تری شده و حتی خارج از درمان گروهی با یکدیگر درباره مشکلات و یا نشانه‌ها صحبت کنید.
این جنبه از درمان‌های گروهی آنقدر قوی است که یکی از اساسی‌ترین راه‌های درمان اضطراب اجتماعی شرکت در گروههای درمانی می‌باشد؛ بنابراین قدرت تسلی بخشِ ارتباطات اجتماعی را فراموش نکنید.
کمال همنشین در من اثر کرد…
انسان‌ها از ابتدای تولد و سپس در سایر مراحل رشد، از تقلید برای یادگیری رفتارهای متنوعی بهره می‌برند که سن بزرگسانی نیز از این قاعده مستثنی نیست. تقلید کردن یا بهتر بگوییم کسی را الگوی خود قرار دادن می‌تواند یکی از راه‌های مناسب برای اصلاح رفتارهای مخربی باشد که می‌خواهیم از شر آنها خلاص شویم.
حضور فعال در یک گروه به شما این فرصت را میدهد تا نحوه برخورد و واکنش سایر هم‌گروهی‌ها را هنگام مواجهه با موقعیت‌هایی که شاید برای شما هنوز رخ نداده باشند، مشاهده کنید و از اشتباهات آنها درس گرفته یا از رفتارهای مناسب‌‌شان الگو بگیرید.
از آن گذشته، زمانی که مشاهده می‌کنید دیگران چگونه در جدال با شرایط دشوار جان سالم به در می‌برند و همچنان می‌توانند در مسیر اهداف خود قدم بردارند، این به شما امیدی سرشار خواهد بخشید تا نگاه‌تان به سمت آینده باشد و بخواهید مشتاقانه به تلاش ادامه دهید. شرکت در گروه‌درمانی می‌تواند راهی قدرتمند برای احیاء عزت نفس اسیب دیده باشد.
به صرفه بودن
در ابتدای مقاله اشاره کردیم که درمان گروهی در کنار درمان فردی می‌تواند بسیار موثر باشد؛ اما برای آن دسته از کسانی که پرداخت هزینه درمان فردی برایشان دشوار است می‌توانند از درمان گروهی بهره ببرند زیرا از نظر هزینه به صرفه‌تر خواهد بود.
باید توجه داشته باشید که:
برخی از اختلالات مانند اختلالات شخصیت، دوقطبی یا کسانی که با افکار خودکشی درگیر هستند، لازم است ابتدا درمان فردی دریافت کنند و پس از ایجاد بهبودی در برخی از نشانه‌ها قادر خواهند بود در صورت تمایل به گروههای درمانی نیز بپوندند.
گروه درمانی برای چه کسانی مناسب است؟
پیش از ثبت نام در هر نوع درمان گروهی لازم است یک سری نکات را در نظر داشته باشید تا بتوانید بیشترین بهره را از آن گروه ببرید.
اول از هر چیز، شما باید حاضر به در میان گذاشتن برخی مسائل درباره خود باشید، اینکه چه مقدار با جزئیات خودافشایی کنید کاملا به شما بستگی دارد؛ اما برای فعالیت هر چه بیشتر در گروه بهتر است مرز گفتگو درباره مسائل شخصی را مشخص کنید.
درمان گروهی برای کسانی که از صحبت در مورد مسائل شخصی زندگی خود در برابر غریبه‌ها بیزارند مناسب نمی‌باشد.
دومین مسئله‌ای که بهتر است قبل از شرکت در درمان گروهی به آن توجه داشته باشید این است که، مشکل شما چقدر شدید است؟ آیا به نحوی است که عملکرد روزانه شما را تحت تاثیر قرار دهد؟ تا چه اندازه در شرایط بحرانی هستید؟
باید بگوییم درمان گروهی برای شرایط بحرانی مناسب نمی‌باشد.
به عنوان مثال شخصی که افکار خودکشی دارد ابتدا باید درمان فردی دریافت کند زیرا این موضوع سریعا به توجه درمانی خاص نیاز دارد. بنابراین اگر شما یا از عزیزان‌تان در شرایط اضطراری قرار دارید لازم است که ابتدا درمان فردی را اغاز نموده سپس به سمت درمان‌های گروهی بروید.
گروه‌درمانی از روش‌های بسیار پر طرفدار برای درمان اختلالات مختلف است زیرا جمعی از افرادی را تشکیل میدهد که بعد از گذشت زمان، تبدیل به یک شبکه حمایتی امن می‌شود و فضایی همدلانه برای اعضای خود به ارمغان می‌آورد.
شاید لازم باشد برای یافتن گروه مناسب خود، چندین گروه مختلف با رویکرد‌ها و موضوعات متفاوت را امتحان کنید تا به آن درمانی که بیشترین اثر را دارد دست یابید.
کلینیک روانشناسی چمان، با برگزاری انواع جلسات گروه‌درمانی با موضوعات متنوع و رویکرد‌های درمانی مختلف آماده ارائه خدمات به شما عزیزان می‌باشد. برای رشد هرچه بیشتر در کنار شما خواهیم بود.
ما از ساعت 8 تا 21 در کلینیک هستیم. برای رزرو وقت مشاوره و روانشناسی تماس بگیرید:
