در این محتوا از مجله روانشناسی کلینیک چمان به دنبال پاسخ این پرسش هستیم که با کودک لجباز چگونه رفتار کنیم تا هر دو طرف آسیب روانی کمتری ببینند؟ کشمکش کلامی و فیزیکی مداوم با کودکی که در هر زمینه‌ای لجباز رفتار می‌کند و به هیچ صراطی مستقیم نیست می‌تواند موجب فرسودگی روانی والدین و مراقبین کودک شده و فضای یک خانواده را متشنج سازد. آیا شما هم برای برقراری ارتباط با کودک لجباز خود مستاصل شده‌اید؟
تلاش برای کشف رفتار و روشی که بتوان از طریق آن یک کودک لجباز را سر به راه کرد و یا او را به طور موثری تنبیه نمود یکی از مسائل رایج این روزهای والدینی با چنین فرزندانی است. کودکانی که گویی از ابتدا سر ناسازگاری دارند و برای هر درخواستی یک پاسخ نه قاطع در آستین خود پنهان کرده‌اند.
نکته مهم اینجاست که هرچقدر والدین سخت‌گیری و تنبیه بیشتری در رفتار خود داشته باشند، کودک نیز به همان اندازه لجبازتر شده و در نهایت هر دو طرف به یک بن بست آزاردهنده می‌رسند.
در چنین فضایی درخواست‌‌های ساده والدین یا کودک می‌تواند به یک جنگ قدرت تمام عیار تبدیل شود. جنگ قدرت میان والدینی که خود را دانای کل و مالک بلامنازع فرزند دانسته و کودکی که می‌خواهد میخ خود را از روز اول محکم بکوبد.
اما نگران نباشید این کشمکش قرار نیست تا ابد ادامه پیدا کند. والدین می‌توانند یاد بگیرند که با کودک لجباز خود چگونه رفتار کنند.
کلید برخورد با کودکان لجباز حفظ اقتدار در فضایی صلح‌آمیز و تعیین حد و مرز مشخص است.
اگر کودکی دارید که به حرف شما گوش نمی‌دهد، مرزها را دوست ندارد، از قوانین سرپیچی می‌کند و همیشه به دنبال جنگ برای انجام ندادن مسئولیت‌های خود است ابتدا باید بدانید که شما نمی‌توانید با زور و تنبیه بدنی، شخصیت و رفتار او را کنترل کنید بلکه باید بیاموزید که با در پیش گرفتن کدام سیاست‌های هوشمندانه با کودک لجباز خود رفتار کنید.
به چه کودکی می‌توان گفت لجباز؟
اگر بخواهیم منصفانه به موضوع نگاه کنیم باید اذعان داشته باشیم که لجبازی بخشی از طبیعت کودکان است که از طریق آن به دنبال پشت سرگذاشتن مرحله ناتوانی و رسیدن به مرحله استقلال هستند.
اریک اریکسون، روانشناس برجسته حوزه روانشناسی رشد، مراحل رشد روانی-اجتماعی انسان را به 8 مرحله تقسیم می‌کند که مرحله دوم آن با نام ” استقلال در برابر شرم ” ویژه کودکان 2 تا 3 ساله بوده و با شروع به سرپیچی از دستورات والدین (نخستین شکل سرپیچی مربوط به چگونگی دفع ادرار و مدفوع) برای رسیدن به نوعی استقلال طلبی اولیه همراه است.
مرحله سوم نیز با نام “ابتکار در برابر احساس گناه” شناخته شده و اشاره به تلاش کودکان برای استفاده از قوه تخیل و توانایی‌های ذهنی خود برای ابتکار عمل و اجرای تصمیمات مستقل دارد.
بنابراین می‌توان گفت که سطحی از لجباز بودن در ذات طبیعی انسان وجود دارد که اگر در مسیر درست هدایت شود لازمه رشد روانی-اجتماعی است.
اما زمانی که کودک به دلیل لجبازی مداوم و پرخاشگرانه از مسیر پرورش یافتن خارج شده و قدرت یادگیری او تحت تاثیر این رفتار قرار گیرد دیگر نمی‌توان به سادگی از کنار این موضوع گذشت.
از جمله ویژگی های کودکان لجباز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- نیاز بیش از حد به دریافت تایید و شنیده شدن دارند بنابراین اغلب با ابراز مخالفت به دنبال جلب توجه شما هستند.
- آن‌ها اصرار شدید بر مستقل بودن دارند حتی در مواردی که به تنهایی از عهده آن کار بر نمی‌آیند.
- آن‌ها بر انجام کاری که دوست دارند، پافشاری می‌کنند.
- بیشتر از حالت عادی از خود رفتار پرخاشگرانه نشان می‌دهند.
- ویژگی رهبری و تیپ شخصیتی متهور در آن‌ها پررنگ‌تر است.
- اصرار دارند که کارها را با برنامه زمانی مد نظر خود پیش ببرند.
- بر اثر لجبازی معمولا به خود آسیب می‌زنند.
بایدهای رفتار با کودک لجباز
رفتار صحیح کودک برای گوش دادن به والدین به نوع دستوری که به او داده شده مربوط نیست بلکه به شکل رابطه والد-فرزندی بستگی دارد. برای برخورداری از یک عملکرد خوب، کودک باید بتواند به والدین، معلمان و مراقبین اصلی خود، خوب گوش داده و با آن‌ها همکاری کند. کلید رسیدن به این نقطه، رویکرد انتخابی شما در رفتار با کودک است.
تنبیه هرگز پاسخ نخواهد داد!
بررسی سیر تاریخی انواع روش‌های فرزندپروری به خوبی ثابت کرده که اگرچه زور و تنبیه فیزیکی می‌تواند علاج فعلی مشکل کودک لجباز باشد اما این رویکرد نه تنها در دراز مدت جواب نداده بلکه عوارض بسیار بیشتری مانند ابتلا کودکان به انواع اختلالات روحی و روانی را به همراه داشته و تخم نفرت عمیق را میان کودک و والدین می‌کارد.
ایجاد یک رابطه مثبت با فرزندتان، بهترین راه برای مقابله با رفتار منفی مانند گوش ندادن، لجبازی و پرخاشگری است. کودکان لجباز برای خروج از بن‌بست به توجه درست، محبت و انرژی مثبت والدین خود نیاز دارند. ایجاد یک رابطۀ قوی با فرزندتان به شما این امکان را می‌دهد که به او آنچه را که درست است آموزش دهید.
به یاد داشته باشید که فرزندپروری و مهارت والد بودن به آموزش و یادگیری نیاز دارد بنابراین اگر مهارت کافی برای ارتباط با کودک لجباز خود را ندارید به جای ادامه این جنگ نابرابر، مشت خود را پایین آورده و در گام نخست از یک روانشناس کودک و نوجوان راهنمایی دریافت نمایید.
روانشناسان توصیه می‌کنند که در رفتار با کودکان لجباز این موارد را رعایت کنید:
قوانین و محدودیت‌های روشنی را تعریف کنید و مطمئن شوید که کودک شما هدف را به درستی درک کرده است. گاهی اوقات علت امتناع کودک از گوش دادن به دلیل عدم درک است.
از پیامد‌های منسجم و منطقی صحبت کنید. منظور این نیست که کودک لجباز خود را تهدید کنید بلکه لازم است که به کودک توضیح دهید در صورت گوش ندادن چه اتفاقی خواهد افتاد.
به احساسات فرزندانتان گوش دهید و به جای پرخاشگری و لجبازی متقابل از او بپرسید که چه احساسی دارد و چرا دوست ندارد که به حرف شما گوش دهد. به این شکل ابتدا احساس آن‌ها را تصدیق کنید سپس در یک فضای همدلانه کودک را به سمت هدف مورد نظر هدایت کنید.
با همان احترامی که از کودک خود انتظار دارید، با او رفتار کنید.
در رفتار خود ثبات داشته باشید. یادتان باشد که کودک الگوی رفتار شما را درونی‌سازی و تقلید می‌کند بنابراین اگر خواسته‌ای از کودک خود دارید نظر خود را تغییر ندهید. وقتی می‌گویید بله یا خیر، به آنچه که می‌گویید پایبند باشید.
زمانی که به حرف شما گوش می‌دهند و همکاری می‌کنند به رفتار آن‌ها توجه کنید و رویکرد تشویقی داشته باشید. به جای آنکه همیشه برای تنبیه کودک لجباز خود آماده باشید روی مهارت خود برای تحسین و عشق‌ورزی کار کنید.
به کودکان خود فرصت دوباره بدهید. اگر کودک شما لجبازی کرد خیلی سریع به او نگویید که این فرصت آخر است و دیگر هرگز او را دوست نخواهید داشت. این رفتار موجب ایجاد هیجانات منفی در کودک شده و او این هیجان منفی را به شکل لجباز بودن و پرخاشگری مضاعف بروز می‌دهد.
حتما از روانشناسان حوزه کودک و نوجوان برای آموختن مهارت‌های والد شنوا و مدیریت بحران در ارتباط با کودکان کمک دریافت کنید. گاهی چند جلسه مراجعه به یک روان‌درمانگر می‌تواند از تخریب مادام‌العمر رابطه عاطفی شما با کودکتان جلوگیری کند.
برای مشاوره و رواندرمانی کودک خود، همراه شما هستیم.
با ما تماس بگیرید: 021 - 88652505 - 021 - 88652502
نبایدهای رفتار با کودک لجباز
حال خوب است با یکدیگر مرور کنیم که در رفتار با کودک لجباز کدام نبایدها را باید رعایت کنیم. چه کارهایی را نباید در کشمکش با فرزند لجباز خود انجام دهیم؟
مهم‌ترین آن‌ها این موارد هستند:
- برای کودکی که هنوز به مرحله بلوغ فکری و عاطفی نرسیده در خصوص مضرات لجباز بودن سخنرانی نکنید.
- رفتار اشتباه کودک را هر روز به او یادآوری نکنید.
- هرگز فرزند خود را تنبیه بدنی نکنید و تبدیل به یک شکنجه‌گر روحی نشوید.
- از وضع قوانین و محدودیت‌های که سلامت جسم و روان کودک را به خطر می‌اندازد دوری کنید.
- کودک خود را با تهدید و فریاد نترسانید.
کلینیک روانشناسی چمان
فرزندپروری سالم و ارتقاء سلامت روان کودکان یکی از اهداف اصلی کلینیک چمان است که در جهت تحقق این هدف تیمی مجرب و حرفه‌ای از متخصصین حوزه روانشناسی کودک و نوجوان را گرد هم آورده تا با به کارگیری جدیدترین رویکردهای درمانی در سطح بین‌المللی به حل مشکلات فرزندان شما بپردازد.
ما از ساعت 8 تا 21 در کلینیک هستیم. برای رزرو وقت مشاوره و روانشناسی تماس بگیرید:
